موسیقی ایرانی و موسیقی غربی دو سبک جداگانه هستند که هر کدام ویژگیهای خاص خود را دارند. گاهی برای تشخیص این دو از هم، از نامهای “موسیقی سنتی” و “موسیقی غربی” استفاده میشود. اما این دو چه تفاوتهایی با هم دارند و چرا آنها را از یکدیگر جدا میدانیم؟ در ادامه این نوشته با ما همراه باشید تا مهمترین تفاوتهای این دو سبک موسیقی را با هم بررسی کنیم.
موسیقی اصیل ایرانی
موسیقی سنتی ایران با نامهای دیگری مانند موسیقی کلاسیک ایرانی یا موسیقی دستگاهی نیز شناخته میشود. این موسیقی از دستگاهها، نغمهها و آوازهایی تشکیل شده که از قرنها پیش از میلاد مسیح تا به امروز ادامه یافته و اکنون به شکلی سادهتر و قابل درکتر در اختیار همگان قرار دارد. موسیقی ایرانی یکی از قدیمیترین سبکهای موسیقی در جهان محسوب میشود. متأسفانه امروزه اصل و هویت واقعی این موسیقی تا حدی به فراموشی سپرده شده است؛ با این حال، هنوز موسیقیدانانی هستند که به فرهنگ و ریشههای هویتی ایران اهمیت میدهند و این هنر را به شیوهی شایسته و اصیل اجرا میکنند.
موسیقی غربی بر خلاف موسیقی ایرانی که بر گوشهها و نغمهها استوار است، بر نظام گام و تونالیته بنا شده است.
موسیقی سنتی ایران از هفت دستگاه تشکیل میشود که هر کدام گام مخصوص به خود را دارند. واژهی «گام» از موسیقی غربی وارد زبان موسیقی ما شده است، اما این شباهت تنها در نام است و در عمل، موسیقی ایرانی و غربی در این زمینه تفاوتهای اساسی با یکدیگر دارند. علاوه بر این، موسیقی ایرانی شامل پنج آواز اصلی نیز میشود.
ضعف مشترک موسیقی غربی و سنتی
در گذشتههای دور، چه در موسیقی ایرانی و چه در موسیقی غربی، بردن و نگهداری سازها مجاز نبود و حتی گناه به حساب میآمد. به همین دلیل، نوازندگان و آهنگسازان بااستعداد آن زمان به راحتی نمیتوانستند قطعات موسیقی خلق کنند یا آن را اجرا کنند. آموزش هنرجویان جدید، نوآوری در ساختمان سازها، و ابداع روشهای تازه یا انجام نمیشد یا با دشواری بسیار همراه بود.
یکی از پیامدهای این دوران، ناپدید شدن یا کمرنگ شدن سازهای بزرگ و سنگین در هر دو سبک موسیقی است. همچنین، به دلیل نبود این سازها، تولید نتهای بم و کمفرکانس در سازهای سنتی ایرانی ممکن نبوده است. حتی سازهای امروزی ایرانی محدوده صوتی کوچکی دارند و تعداد اکتاوهای کمتری را پوشش میدهند.
استادان موسیقی غربی برای حل این چالشها، به تدریج تغییراتی در سازهای موجود ایجاد کردند یا سازهای جدیدی اختراع نمودند. اما در موسیقی ایرانی، چنین تلاشهایی تازه در سالهای اخیر آغاز شده است.
سازهای موسیقی ایرانی چه تفاوتی با ساز های موسیقی غربی دارند؟
سازهای ایرانی عمدتاً از مواد طبیعی مانند چوب و پوست ساخته میشوند. همچنین از قطعات فلزی و سفالی نیز در ساخت آنها استفاده میگردد. این سازها به گروههای مختلفی تقسیم میشوند: سازهای زهی که با زخمه نواخته میشوند، سازهای زهی که با ضربه نواخته میشوند و سازهای زهی که با آرشه به صدا درمیآیند.
سازهای غربی تفاوتهای زیادی با سازهای ایرانی دارند. از سازهای رایج و پرکاربرد در موسیقی غربی میتوان به ویولن و دیگر سازهای شبیه به آن، پیانو و همچنین ساز چنگ اشاره کرد. ویولن و پیانو از جمله سازهای غربی هستند که به تدریج در موسیقی ایرانی نیز جایگاه ویژهای پیدا کردند و نوازندگان ایرانی با استفاده از آنها آثار ارزشمند و ماندگاری خلق کردهاند.
سازهای هر منطقه و کشوری با فرهنگ آن منطقه هماهنگی دارد. سازهایی که در ابتدا ساخته میشوند، به مرور زمان تغییر میکنند و نوآوریهایی توسط موسیقیدانان روی آنها انجام میگیرد. این تغییرات به تدریج باعث تکامل و پیشرفت سازها میشود.