ارکستراسیون یکی از درسهای مهم در رشته آهنگسازی است. اما معنای آن چیست و چه فایدهای دارد؟ در ادامه این نوشته از وبلاگ مدیر تولز، پاسخ این پرسشها را خواهید خواند.
تعریف ارکستراسیون یا سازآرایی
سازآرایی یا سازبندی، یکی از بخشهای اصلی آهنگسازی است. این فرآیند شامل نوشتن قطعهای موسیقی برای ارکستر یا گروههای نوازندگان مختلف میشود. به بیان سادهتر، سازآرایی دانش انتخاب و ترکیب سازها و ایجاد تعادل میان بخشهای مختلف سازها در قطعهای موسیقی است.
این دانش به آهنگساز کمک میکند تا از رنگهای صوتی متنوع و ترکیبات بیشماری استفاده کند. برای نمونه، آهنگساز یاد میگیرد که چگونه یک آکورد را به شکلی متوازن بین گروههای سازها پخش کند، چگونه به صدایی هماهنگ و منطقی برسد و اگر لازم بود، چگونه ملودی را نسبت به بخشهای دیگر پررنگتر و برجستهتر نشان دهد.
همچنین میآموزد که چگونه از سازها و رنگهای گوناگون ارکستر بهره ببرد و جملههای موسیقی را با آرایشهای متنوع سازها در کنار یکدیگر قرار دهد.
ارکستراسیون در نقاشی و یا موسیقی
میتوان ارکستراسیون را به رنگآمیزی یک نقاشی تشبیه کرد. همانطور که در نقاشی، رنگآمیزی همیشه آخرین مرحله نیست، در موسیقی نیز سازبندی و رنگ صوتی اثر، لزوماً پس از ساختن ملودی، ریتم، هارمونی و بافت موسیقی اضافه نمیشود. بسیاری از آهنگسازان از همان آغاز کار، تصویری از رنگآمیزی و سازهای اثر خود در ذهن دارند و آن را مشخص میکنند.
بزرگان هنر ارکستراسیون
هکتور برلیوز، ریچارد واگنر، ریمسکی کورساکف، موریس راوال و گوستاو مالر به عنوان استادان بزرگ و اوجهای هنر تنظیم موسیقی برای ارکستر در موسیقی کلاسیک شناخته میشوند.
ارکستراسیون در رشته آهنگسازی
همانطور که پیشتر اشاره شد، تنظیم برای ارکستر یکی از درسهای مهم در رشته آهنگسازی است. دانشجوی این رشته، بعد از یادگیری اصول چندصدایی کردن موسیقی (مانند هارمونی و کنترپوان)، ابتدا باید با سازهای مهم و پرکاربرد، به ویژه آنهایی که در ارکسترهای مختلف حضور دارند، آشنا شود.
همچنین هنرجو باید بر این موارد تسلط پیدا کند:
* قابلیتهای اجرایی هر ساز
* نکات و مشکلاتی که در نواختن هر ساز وجود دارد
* تفاوت رنگ صوتی و حالتهای بیانی هر ساز با ساز دیگر
* تفاوت در محدودههای صوتی (رجیستر) و گستره صوتی هر ساز
بعد از این مرحله، هنرجو باید در یک تمرین نسبتاً طولانی، بخشهایی مناسب از آثار آهنگسازان بزرگ را — یعنی بخشهایی از قطعاتی که برای پیانو، برای یک ساز همراهیشده با پیانو، یا برای گروههای کوچک مانند کوارتت زهی یا تریوی بادی نوشته شدهاند — برای یک ارکستر بزرگ تنظیم کند.