مرجع تقلید، فردی است که در زمینه احکام و قوانین دین اسلام، دانش بسیار عمیقی دارد. مسلمانانی که خود متخصص در این زمینه نیستند، می‌توانند برای یادگیری وظایف دینی‌شان به او مراجعه کنند.
**وظایف مقلد (کسی که تقلید می‌کند):**
* یادگیری واجبات و محرمات دین از نظر مرجع تقلید خود.
* عمل کردن به دستورهای او در کارهای روزمره.
* در صورتی که چند مرجع تقلید وجود دارند، باید از یکی از آن‌ها پیروی کرد.
**شرایط یک مرجع تقلید:**
۱. **بلوغ:** به سن قانونی و شرعی رسیده باشد.
۲. **عقل:** عاقل و خردمند باشد.
۳. **مرد بودن:** طبق فقه شیعه، مرد باشد.
۴. **ایمان:** مسلمان و معتقد به اصول دین باشد.
۵. **عدالت:** فردی با تقوا و پاکدامن باشد.
۶. **زنده بودن:** در زمان تقلید، زنده باشد.
۷. **حلال‌زاده بودن:** از پدر و مادری lawful متولد شده باشد.
۸. **اجتهاد:** توانایی استنباط احکام از منابع دینی (مانند قرآن و سنت) را داشته باشد.
۹. **اعلم بودن:** نسبت به دیگر مراجع، دانش و بینش عمیق‌تری در مسائل دینی داشته باشد.
برای انتخاب مرجع تقلید، فرد می‌تواند خودش با تحقیق و مطالعه، به این نتیجه برسد که چه کسی واجد این شرایط است، یا از گفته‌های دو فرد عادل و متخصص که به شرایط مرجع تقلید آگاه هستند، اطمینان پیدا کند.
مرجع تقلید کیست؟
یک مرجع تقلید، فردی دانشمند و آگاه به احکام دین است که می‌تواند با استفاده از منابع دینی، دستورات شرعی را استخراج کند. گروهی از شیعیان در مسائل مذهبی و دینی، به او مراجعه کرده و از نظر او پیروی می‌کنند. به بیان دیگر، مرجع تقلید انسانی درستکار و پرهیزگار است که بر اساس حق و عدالت عمل می‌کند. در نگاه، روش و تصمیمات او، هیچ ظلم و تجاوزی به حقوق دیگران وجود ندارد. مرجعیت، بالاترین جایگاه دینی در میان شیعیان دوازده امامی به شمار می‌رود.
شرایط انتخاب مرجع تقليد
۱- شرط زنده بودن: از آنجا که زنده بودن یکی از شرایط مرجع تقلید است، کسی که تازه به سن تکلیف رسیده یا قبلاً تقلید نکرده است، نمی‌تواند از یک مجتهد فوت‌شده تقلید کند. اما اگر کسی قبلاً از یک مرجع تقلید می‌کرد و آن مرجع فوت کند، با اجازه یک مرجع زنده، می‌تواند بر همان تقلید قبلی باقی بماند.
اگر کسی از دو مرجع متوفی پشت‌سرهم تقلید کرده باشد و سپس از مرجع سومی که زنده است تقلید کند، دو حالت پیش می‌آید: اگر مرجع سوم، باقی‌ماندن بر تقلید از میت را واجب بداند، بهتر است فرد بر تقلید از مرجع اول باقی بماند؛ و اگر آن را فقط جایز بداند، فرد می‌تواند انتخاب کند که بر تقلید از مرجع دوم بماند یا به یک مرجع زنده رجوع کند.
۲- شرط عدالت: مرجع تقلید باید عادل باشد. عدالت یعنی داشتن روحیه‌ای پایدار که باعث می‌شود انسان همیشه به تقوا پایبند باشد و از گناه دوری کند. راه‌های تشخیص عدالت عبارت‌اند از: گواهی دو فرد عادل، معاشرت طولانی که باعث اطمینان یا علم به عدالت شود، شهرت به عدالت — در صورتی که این شهرت قابل اعتماد باشد — و نیز نشانه‌هایی مانند رفتار نیکو، پایبندی به احکام دین و حضور در نماز جماعت و برنامه‌های مذهبی.
۳- عدالت مرجع تقلید همچنین要求 می‌کند که او علاقه‌ای شدید به دنیا و ثروت نداشته باشد و به دنبال مقام و ریاست نباشد. در غیر این صورت، پیروی از او حرام است و مردم باید از او دوری کنند.
«تحریر الوسیله، ج ۱، ص ۷»
به همین دلیل، خداوند در قرآن، عوام یهود را به خاطر تقلید از دانشمندانی که دلبسته دنیا بودند سرزنش کرده است.
خصوصیات کلی مرجع تقلید
یک مجتهد زمانی می‌تواند به عنوان مرجع تقلید انتخاب شود که همه ویژگی‌های زیر را داشته باشد:
1. مرد باشد.
2. به سن بلوغ رسیده باشد.
3. عاقل باشد.
4. پیرو مذهب شیعه دوازده امامی باشد.
5. حلال‌زاده باشد.
6. فردی عادل باشد.
7. بنابر احتیاط لازم، علاقه‌ی شدید به امور دنیوی نداشته باشد.
8. به درجه اجتهاد رسیده باشد.
9. نسبت به دیگر مجتهدان زمان خود، اعلم باشد؛ یعنی در درک و استنباط احکام الهی از همه مجتهدان دیگر تواناتر و آگاه‌تر باشد.
وظایف مراجع تقلید
کار اصلی مراجع تقلید، پاسخ دادن به پرسش‌های دینی و مذهبی مردم است. وقتی فردی در مسائل شرعی از یک مجتهد پیروی می‌کند، به او «مقلد» می‌گویند و آن مجتهد، «مرجع تقلید» نامیده می‌شود. مرجع تقلید مانند یک راهنمای آگاه در مسائل فقهی عمل می‌کند.
البته نقش مراجع تقلید فقط دادن فتوا نیست. بسیاری از آنان، استادان برجسته و شناخته‌شده در حوزه‌های علمیه هستند و در مدیریت و اداره این مراکز علمی نیز نقش مهمی دارند.
پیشنهادی: آشنایی با معنای تقلید در احکام شرعی
منابع: ویکی فقه – دانشنامه اسلامی