سیل یعنی وقتی حجم بسیار زیادی از آب به طور ناگهانی و سریع، در منطقه‌ای که معمولاً خشک است، جاری شود. این آب می‌تواند از رودخانه‌ها، دریاها یا باران‌های شدید سرریز کند و به زمین‌های اطراف سرازیر شود.
**انواع سیل:**
* **سیل رودخانه‌ای:** زمانی رخ می‌دهد که آب یک رودخانه به دلیل بارش‌های مداوم یا ذوب سریع برف‌ها، از کرانه‌های خود بالاتر می‌آید و از بسترش خارج می‌شود.
* **سیل ناگهانی:** این نوع سیل بسیار خطرناک و سریع است و در مدت زمان کوتاهی (حتی چند دقیقه) پس از یک بارش سنگین یا ترکیدن سد ایجاد می‌شود.
* **سیل ساحلی:** در اثر موج‌های بلند و طوفان‌های شدید در دریا به وجود می‌آید که آب دریا به خشکی هجوم می‌آورد.
**دلایل ایجاد سیل:**
* بارش‌های شدید و طولانی‌مدت باران.
* ذوب سریع یخ‌ها و برف‌های انباشته شده.
* تخریب جنگل‌ها و از بین رفتن پوشش گیاهی که زمین توانایی جذب آب را از دست می‌دهد.
* ساخت‌وسازهای غیراصولی در حریم رودخانه‌ها و مسیرهای طبیعی آب.
* ترکیدن یا شکستن سدها و دیوارهای محافظ.
**پیش‌بینی سیل:**
دانشمندان با استفاده از ایستگاه‌های هواشناسی، رادارها و اندازه‌گیری سطح آب رودخانه‌ها، می‌توانند احتمال وقوع سیل را پیش‌بینی کنند. این پیش‌بینی‌ها به مردم و مسئولان هشدار می‌دهد تا برای نجات جان و مال خود آماده شوند.
**راه‌های پیشگیری از سیل:**
* کاشت درختان و حفظ پوشش گیاهی برای کمک به جذب آب در زمین.
* ساخت سدها و مخازن برای کنترل و ذخیره‌سازی آب‌های اضافی.
* لایروبی و پاک‌سازی مسیر رودخانه‌ها از موانع.
* خودداری از ساخت‌وساز در مناطق سیل‌خیز و مسیرهای طبیعی آب.
* احداث دیوارها و خاکریزهای محکم در کنار رودخانه‌ها و مناطق ساحلی.
با انجام این کارها می‌توانیم خطرات ناشی از سیل را کاهش دهیم و از جان و خانه‌های خود بهتر محافظت کنیم.
سیل چیست؟ چگونه ایجاد می‌شود؟
سیل یک اتفاق طبیعی است. زمانی که باران بسیار شدیدی می‌بارد، حجم عظیمی از آب جاری می‌شود که به آن سیل می‌گویند. در چنین مواقعی، مقدار آب رودخانه‌ها هم به سرعت زیاد شده و از حد معمول خود فراتر می‌رود و طغیان می‌کند. در ادامه، اطلاعات بیشتری درباره این پدیده در اختیار شما قرار می‌دهیم. با ما همراه باشید.
دلایل ایجاد سیل
وقتی شهرها ساخته می‌شوند و پوشش گیاهی از بین می‌رود، آب کمتری در زمین نفوذ می‌کند و در نتیجه آب‌های جاری روی سطح زمین بیشتر می‌شود.
شکستن و خراب شدن سدها و بندها
از بین بردن مسیرهای طبیعی جریان آب در فصول مختلف
ذوب سریع و ناگهانی برف‌ها
بارش‌های ناگهانی و سنگین باران
طوفان و سونامی
سطح زمینی که آب در آن نفوذ نمی‌کند
طراحی نامناسب مسیر رودخانه‌ها و ناتوانی آن‌ها در تحمل حجم زیاد آب
عدم ساخت سیل‌بند در مناطقی که در معرض سیل هستند
مسدود شدن رودخانه‌ها در اثر ریزش کوه
لایروبی نکردن رودخانه‌ها
پیش بینی سیل
پیش‌بینی سیل با مطالعه و ارزیابی عوامل زیر انجام می‌شود:
– بررسی موقعیت منطقه، شیب زمین و حوزه‌ای که آب را به منطقه هدایت می‌کند.
– شناسایی و تحلیل پوشش سطح زمین (مانند سنگ، خاک و گیاهان) برای برآورد میزان نفوذ آب و تبخیر آن.
– تعیین مقدار و شدت بارش احتمالی بر اساس اطلاعات جمع‌آوری‌شده.
– در نظر گرفتن فصل و شرایط بارش، و نیز میزان اشباع زمین از آب یا برف که نقش مهمی در جاری شدن سیل دارد.
– ارزیابی ظرفیت ذخیره‌سازی رودخانه و دشت‌های اطراف آن برای آب‌های اضافی.
پیشگیری از سیل
سد یا بند: ساختن دیواری محکم در مسیر رودخانه برای کنترل و هدایت جریان آب.
خاکریز یا خاکدیوار: ایجاد دیواره‌های بلند از خاک در دو طرف رودخانه برای جلوگیری از طغیان و سرریز شدن آب.
کانال یا آبراهه: ساخت مسیرهای مصنوعی برای هدایت آب به مکان‌هایی که قبلاً رودخانه بوده و اکنون خشک شده یا به صورت غیرقانونی ساخت‌وساز شده است.
درختکاری: کاشت درختان تا شاخ و برگ آن‌ها سرعت قطرات باران و جریان آب را کاهش دهد.
حفظ و بازسازی مسیل‌ها: مسیل‌ها یا رودهای فصلی، تنها در زمان بارندگی آب دارند. نباید آن‌ها را تخریب کرد و باید نسبت به بازسازی آن‌ها اقدام نمود.
محافظت از محیط‌های طبیعی و مدیریت حوزه‌های آب‌خیز: باید از طبیعت و سیستم‌های طبیعی اطراف رودخانه‌ها مراقبت کرد و چگونگی جمع‌آوری و جریان آب در این مناطق را به خوبی مدیریت نمود.
انواع سیل
1- سیل ناگهانی
این گونه سیل‌ها در پی بارندگی‌های شدید و ناگهانی رخ می‌دهند. در چنین شرایطی، زمین فرصت کافی برای جذب حجم زیاد آب را ندارد و به دنبال آن، سیلاب شکل می‌گیرد. ویژگی‌های طبیعی زمین مانند نوع خاک، میزان شیب و پوشش گیاهی منطقه نیز نقش مهمی در شدت و گستردگی سیل دارند.
2- سیل رودخانه ای
رایج‌ترین نوع سیل، زمانی رخ می‌دهد که به خاطر بارندگی شدید، ظرفیت رودخانه پر می‌شود و آب از بستر خود خارج شده و به اطراف جاری می‌گردد.
3- سیل ساحلی
گاهی تندبادها و طوفان‌های شدید، همراه با جزر و مدی که سطح آب را به شکل غیرعادی بالا می‌آورد، باعث می‌شوند آب دریا به ساحل نفوذ کند و مناطق ساحلی را درگیر سیل کند.
نقش جنگل در جلوگیری از بروز سیلاب‌ها
وقتی باران بسیار شداد می‌بارد و احتمال سیل‌گیری وجود دارد، درختان جنگل با شاخ و برگ‌هایشان قطرات باران را پیش از رسیدن به زمین متوقف می‌کنند و از سرعت آن می‌کاهند. همچنین زمین جنگل به دلیل پوشش گیاهی و برگ‌های ریخته شده، مانند یک اسفنج طبیعی عمل می‌کند و آب را به آرامی جذب می‌کند. این فرآیند باعث می‌شود آب به تدریج و به صورت زلال به جویبارها برسد.
شناخت ویژگی‌های سیل از جمله مقدار آب، سرعت جریان، مدت زمان، مکان و زمان رخداد آن، برای برنامه‌ریزی و ساخت سازه‌های مهندسی به ویژه سدها و شبکه‌های آبی بسیار مهم است. این اطلاعات به پیش‌بینی خطرات و کاهش خسارات ناشی از سیل کمک می‌کند. در ایران، سیل‌ها چه در بهار و در اثر آب شدن برف‌ها ایجاد شوند و چه در اثر باران‌های ناگهانی تابستانی، بخش بزرگی از آب رودخانه‌های مناطق مرکزی را تشکیل می‌دهند.
پیشنهادی: با پدیده جزر و مد آشنا شوید
منابع: www.envirotech-online.com / fa.wikipedia.org