عیسی بهنام، یکی از سرشناس‌ترین باستان‌شناسان ایران بود که نقش بسیار مهمی در شناخت و حفظ میراث فرهنگی کشور داشت. او در سال ۱۳۰۶ در تهران به دنیا آمد و پس از گذراندن تحصیلات خود در ایران، برای ادامهٔ تحصیل به فرانسه رفت و در رشتهٔ باستان‌شناسی تخصص گرفت.
بهنام پس از بازگشت به ایران، با انرژی و دقت بسیار، در زمینهٔ پژوهش‌های باستان‌شناسی فعالیت کرد. او در کاوش‌های مهمی در محوطه‌های تاریخی مانند تخت جمشید و پاسارگاد شرکت داشت و به مطالعه و ثبت آثار باستانی ایران پرداخت.
یکی از ویژگی‌های بارز او، عشق به آموزش و انتقال دانش به نسل‌های جوان بود. به‌همین دلیل، سال‌ها در دانشگاه تهران تدریس کرد و شاگردان بسیاری را تربیت نمود. علاوه بر این، او کتاب‌ها و مقاله‌های زیادی نوشت که منبع ارزشمندی برای باستان‌شناسان و علاقه‌مندان به تاریخ ایران است.
عیسی بهنام، تا پایان عمر، خود را وقف خدمت به فرهنگ و تاریخ ایران کرد و از او به‌عنوان یکی از پایه‌گذاران باستان‌شناسی مدرن در ایران یاد می‌شود.
دکتر عیسی بهنام در سال ۱۲۸۵ در محله عودلاجان تهران به دنیا آمد. او از همان سال‌های اول مدرسه، به تاریخ و کاوش در آثار قدیمی علاقه‌ی زیادی داشت؛ اما در آن زمان، مرکزی برای آموزش این رشته وجود نداشت. تحصیلات ابتدایی خود را در مدرسه آلیانس به پایان برد و پس از آن، در دبیرستان، رشته ادبیات را انتخاب کرد.
زندگی نامه عیسی بهنام
در هجده‌سالگی، زمانی که آرزوی تحصیل در رشته باستان‌شناسی را در سر داشت، به همراه گروهی از دانشجویان برای رسیدن به این هدف به فرانسه رفت. بهنام هشت سال در آنجا ماند و در این مدت، علاوه بر دریافت مدرک لیسانس باستان‌شناسی از دانشگاه علوم فرانسه، موفق به کسب دیپلم موسسه هنر باستان‌شناسی این کشور نیز شد.
در آخرین سال اقامتش در فرانسه، از سوی دولت ایران و وزارت فرهنگ، برای شرکت در مراسم گشایش یک موزه باستان‌شناسی در ایران دعوت شد. بهنام این دعوت را افتخار بزرگی برای خود دانست، بنابراین پایان‌نامه دکتری را رها کرد و به ایران بازگشت.
او در سال ۱۳۱۶ به سمت ریاست موزه ایران باستان منصوب شد و تصمیم گرفت در ایران بماند. دو سال بعد، از طرف وزارت فرهنگ مأموریت یافت تا به همراه “علی سامی” در تخت‌جمشید به کاوش و پژوهش بپردازد. در سال ۱۳۱۹، “اریخ اشمیت”، که ریاست هیئت علمی تخت‌جمشید را بر عهده داشت، بازنشسته شد و عیسی بهنام جایگزین او گردید و به طور رسمی در وزارت فرهنگ استخدام شد.
یک سال بعد، یعنی در سال ۱۳۲۰، او آرزوی دوران کودکی خود را محقق کرد و رشته باستان‌شناسی را در دانشگاه تهران پایه‌گذاری نمود و خود تدریس آن را بر عهده گرفت. تا سال ۱۳۳۳، بهنام موفق به دریافت مدرک معادل دکترا از هیئت علمی دانشگاه تهران شد و به مدت ۲۳ سال به تدریس در دانشگاه ادامه داد. البته در این مدت، مدتی نیز به عنوان منشی سفارت افغانستان در تهران فعالیت کرد، اما چون این شغل با روحیه جستجوگر و علم‌دوست او سازگار نبود، آن را رها کرد.
فعالیت‌های دکتر عیسی بهنام
دکتر بهنام علاوه بر کارهای مهمی که پیش از این گفته شد، در طول سال‌ها فعالیت ارزشمند خود، کارهای شاخص دیگری نیز انجام داده است. در ادامه به چند نمونه از این فعالیت‌ها اشاره می‌کنیم:
– عضویت و همکاری در شورای موزه‌های ایران
– نمایندگی ایران در کنگره مردم‌شناسی در پاریس – او به عنوان نماینده رسمی دولت و مردم ایران، مسئول انتقال اشیای تاریخی به نمایشگاه «هفت هزار سال هنر ایران» در پاریس بود.
– برگزاری نمایشگاه نقاشی در شهرهای مسکو و لنینگراد
– راه‌اندازی و افتتاح موزه مردم‌شناسی در تهران
دکتر بهنام علاوه بر این اقدامات مؤثر در پیشرفت فرهنگ و باستان‌شناسی ایران، چندین بار نیز موفق به دریافت جایزه و عنوان‌های معتبر جهانی از دانشگاه‌ها و نهادهای شناخته‌شده بین‌المللی شده است.
آثار عیسی بهنام
دکتر بهنام در طول زندگی پُرثمر خود، کتاب‌های مهم و ارزشمندی نوشت و منتشر کرد. برخی از این آثار عبارت‌اند از:
* نگارش تاریخ صنایع و فرهنگ مردمان فلات ایران در دوران پیش از تاریخ
* تاریخ صنایع اروپا در سده‌های میانه
* ترجمه کتاب «تمدن‌های ایرانی»
* هنر دوره مادها و هخامنشیان
* باستان‌شناسی ایران در دوران باستان
کلام پایانی
دکتر بهنام کسی بود که برای اولین بار، رشته باستان‌شناسی را در دانشگاه تهران پایه‌گذاری کرد. او به همراه استادان بزرگی مانند امینه پاکروان، فردریک کرفتر و سعید نفیسی، سال‌های زیادی به آموزش دانشجویان این رشته پرداخت. دکتر بهنام همچنین اولین مدیر گروه باستان‌شناسی در دانشگاه تهران بود.
او با همکاری دکتر عزت‌الله نگهبان، سال‌ها تلاش کرد تا سطح دانش باستان‌شناسی در ایران را بالا ببرد و این علم را پیشرفت دهد. پس از سال‌ها فعالیت و کوشش در این راه دشوار، دکتر بهنام که از فقدان همسرش بسیار اندوهگین بود، تنها چند روز پس از درگذشت او، در سن ۷۸ سالگی، در نهم آذر سال ۱۳۶۳ چشم از جهان فروبست.
درگذشت او ضایعه‌ای بزرگ برای همه کسانی بود که در زمینه تاریخ و فرهنگ ایران پژوهش می‌کردند.
پیشنهادی: آشنایی با علم باستان‌شناسی