استاد نصرالله زرین پنجه، یکی از چهرههای برجسته موسیقی ایران، آهنگساز و نوازنده مشهور تار بود. او در سال ۱۲۸۵ خورشیدی در تهران به دنیا آمد و از سنین کم با دنیای موسیقی پیوندی عمیق یافت و به شکلی طبیعی به آن گرایش پیدا کرد. در ادامه این نوشته، بیشتر با زندگی و کارهای این هنرمند بزرگ آشنا خواهیم شد.
بیوگرافی استاد نصرالله زرین پنجه
نصرالله زرینپنجه از سنین کم، شور و عشق به موسیقی را در درون خود حس میکرد. وقتی تنها سیزده سال داشت، با قلبی پر از اشتیاق نزد میرزا ربیع، برادر درویشخان رفت و با تمام وجود شاگردی او را پذیرفت.
میرزا ربیع وقتی استعداد این نوجوان را دید، با علاقهای فراوان آموزش او را بر عهده گرفت و راز و رمزهای موسیقی را به او آموخت.
نصرالله نیز از زمانی که خود را برای یادگیری ریزهکاریهای موسیقی آماده دید، شبانهروز تلاش کرد و طولی نکشید که در این مسیر به مهارت چشمگیری دست یافت.
سپس زرینپنجه به گروه موسیقی نظام پیوست. روزی در حال نواختن تار بود که حسین هنگآفرین صدای ساز او را شنید و استعدادش را پسندید و او را به شاگردی پذیرفت. بعدها او از کار در موسیقی نظام کنارهگیری کرد تا فرصت بیشتری برای پرورش هنرش داشته باشد.
راهنماییهای هنگآفرین باعث شد نصرالله به این نتیجه برسد که برای پیشرفت واقعی در موسیقی، باید از شغل نظامی خود جدا شود. پس از این تصمیم، مدتی را به شاگردی نزد استادانی مانند مرتضی نیداوود و علیاکبر شهنازی پرداخت.
نقطه عطف زندگی استاد نصرالله زرین پنجه
اما نقطه اوج زندگی هنری او، آشنایی با موسی معروفی بود. نصرالله زرینپنجه نخستین نوازندهای شد که توانست تمام ردیف دشوار و پیچیده موسی خان را به درستی اجرا کند. او این ردیف را نواخت و روحالله خالقی روی آن توضیح و تحلیل نوشت؛ کاری که هنوز هم برای موسیقیدانان بسیار مفید و ارزشمند است.
گرچه نصرالله زرینپنجه درونش سرشار از هنر بود، ولی وابستگی چندانی به آن نداشت. آنقدر که در سن فقط ۲۸ سالگی، به کلی موسیقی را کنار گذاشت و به کارهای اداری در وزارت دارایی روی آورد.
هفت سال بعد، وقتی شنید که کنل وزیری به هنرستان موسیقی برگشته، او نیز دوباره به این دنیا بازگشت. این بار نزد حسین سنجری، که از شاگردان درویش خان بود، رفت و آموزههای خود در نواختن تار را کامل کرد.
سازهای تخصصی
نصرالله زرینپنجه علاوه بر تار، در نوازندگی سازهای سهتار، بربط و ترومپت نیز توانا بود؛ اما همین ساز تار بود که سبب شد او را با لقب زرینپنجه بشناسند.
او از سال ۱۳۳۲ کار خود را در رادیو آغاز کرد و به عنوان نوازنده با گروههای موسیقی زیادی همکاری نمود. مدتی نیز رهبری ارکستر شماره یک رادیو را بر عهده داشت و در هنرستان موسیقی ملی به آموزش تار و سهتار مشغول بود.
زرینپنجه را پایهگذار موسیقی آکادمیک در ایران میدانند و او در طول پنج دهه، خدمات ارزشمندی به دنیای موسیقی کشور ارائه کرد. وی در برنامههای “ساز و سخن” که با پیشنهاد روحالله خالقی شکل گرفت نیز مشارکت داشت.
تمرینهایی که او برای هنرجویان تنظیم کرده، بسیار سودمند است. این تمرینها در دستگاههایی مانند ابوعطا، بیات ترک، چهارگاه و بیات اصفهان هستند که در کتاب سوم تار و سهتار هنرستان، به ویرایش حسین علیزاده منتشر شدهاند. او نزدیک به ۵۰ قطعه موسیقی ساخته و همچنین در مرکز حفظ و اشاعهٔ موسیقی ایران به تدریس مشغول بود.
چند اثر از او توسط یک شرکت انگلیسی با نام «تار یحیی خان» ضبط شده که نشاندهنده مهارت بالا، سرعت و چابکی انگشتان، قدرت و ظرافت او در نواختن تار است. زیباترین این آثار، پیشدرآمد اصفهان ساخته مرتضی نیداود است که با آواز پروانه و نی مهدی نوائی همراهی میشود.
آثار ضبط شده
از دیگر کارهای ثبتشدهی او میتوان به این موارد اشاره کرد: تصنیف سهگاه با شعر ملکالشعراء بهار و آواز ناهید نیکبخت؛ تصنیف بیات ترک با شعر ملکالشعراء بهار و آهنگ شکرالله قهرمانی؛ تصنیف ماهور «مرغ سحر» ساختهی مرتضی نیداود با شعر ملکالشعراء بهار و آواز ج؛ و نیز چند صفحه با آواز ایرانالدوله.
او دو دختر به نامهای مهین زرینپنجه و شهین زرینپنجه از خود به یادگار گذاشته است. مهین نوازندهی پیانو و شهین نوازندهی ویولن است و هر دو از دانشآموختگان هنرستان موسیقی ملی هستند.
وفات
استاد نصرالله زرین پنجه در ۲۵ آذر ماه ۱۳۶۰ و در سن ۷۵ سالگی، دار فانی را وداع گفت.
v:* {behavior:url(#default#VML);}
o:* {behavior:url(#default#VML);}
w:* {behavior:url(#default#VML);}
.shape {behavior:url(#default#VML);}
Normal
۰
false
false
false
false
EN-US
X-NONE
AR-SA
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:”Table Normal”;
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-parent:””;
mso-padding-alt:0in 5.4pt 0in 5.4pt;
mso-para-margin-top:0in;
mso-para-margin-right:0in;
mso-para-margin-bottom:10.0pt;
mso-para-margin-left:0in;
line-height:115%;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
font-family:”Calibri”,sans-serif;
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;
mso-bidi-font-family:Arial;
mso-bidi-theme-font:minor-bidi;}