این باور قدیمی که افراد ناشنوا نمی‌توانند موسیقی را درک کنند، کاملاً نادرست است. در گذشته و حتی امروز، نوازندگان و آهنگسازان زیادی بوده‌اند که با وجود کم‌شنوایی، آثار زیبایی خلق کرده‌اند. اما سؤال اینجاست که اگر فردی ناشنوا باشد، چطور موسیقی را حس می‌کند؟ در این نوشته از وبلاگ مدیر تولز، به این پرسش پاسخ خواهیم داد.
تفاوت ناشوایان در شنیدن موسیقی
هر فردی که مشکل شنوایی دارد، به شکل خاصی موسیقی را درک می‌کند؛ چون میزان کم‌شنوایی در افراد مختلف، بسیار متفاوت است. شنوایی معمولی شامل صداهایی با بلندی ۲۰ دسی‌بل و کمتر می‌شود. اگر کسی کم‌شنوایی خفیف داشته باشد، محدوده شنوایی او بین ۲۰ تا ۴۰ دسی‌بل است. کم‌شنوایی متوسط بین ۴۱ تا ۷۰، کم‌شنوایی شدید بین ۷۱ تا ۹۵ و کم‌شنوایی عمیق هم بالاتر از ۹۵ دسی‌بل قرار می‌گیرد. افرادی که کاملاً ناشنوا هستند، فقط قادرند صداهای درون بدن خود را بشنوند.
بنابراین، نوع کم‌شنوایی و همچنین اینکه فرد از زمان تولد ناشنوا بوده یا بعدها شنوایی خود را از دست داده، باعث می‌شود تجربه هرکس از موسیقی با دیگری فرق داشته باشد.
فرآیند شنیدن صوت
برای درک چگونگی درک موسیقی توسط افراد ناشنوا، ابتدا لازم است بدانیم شنیدن چگونه رخ می‌دهد. صدا در اثر ارتعاش یک شیء به وجود می‌آید. این ارتعاشات، امواج صوتی ایجاد می‌کنند. وقتی این امواج به گوش ما می‌رسند، پرده گوش را می‌لرزانند و سپس این لرزش از گوش میانی به گوش داخلی انتقال پیدا می‌کند. سرعت، فاصله و فضای اطراف این ارتعاشات، بر بلندی صدا اثر می‌گذارند. به همین دلیل است که هر چه از منبع صدا دورتر باشیم، صدای ضعیف‌تری می‌شنویم.
پس از رسیدن امواج به گوش داخلی، این لرزش‌ها به پیام‌های عصبی تبدیل می‌شوند. سپس مغز این پیام‌ها را دریافت کرده و صداها را تجزیه و تحلیل می‌کند. این مرحله از پردازش صدا در مغز، برای افراد شنوا و ناشنوا یکسان است و هر دو از قسمت‌های مشابهی از مغز برای این کار استفاده می‌کنند. تفاوت اصلی در نحوه دریافت این پیام‌هاست. افراد ناشنوا صدا را از طریق گوش دریافت نمی‌کنند، بلکه آن را از طریق حس لامسه درک می‌کنند! برای درک این موضوع، باید با مفهوم انعطاف‌پذیری مغز آشنا شویم.
در پدیده انعطاف‌پذیری مغز، بخش‌های مختلفی از مغز با هم همکاری می‌کنند تا ضعف یا نبود یکی از حواس را جبران کنند؛ در این مورد، حس شنوایی. مناطقی مانند هسته اکومبنس، آمیگدال، قشر شنوایی و قشر حسی، به افراد ناشنوا یا کم‌شنوا کمک می‌کنند تا این کمبود را جبران کنند. دکتر دین شیباتا، استادیار رادیولوژی در دانشگاه واشنگتن، در این زمینه می‌گوید: «اطلاعات ارتعاشی اساسا دارای ویژگی های مشابه اطلاعات صوتی هستند؛ بنابراین منطقی است که در ناشنوایان، یک روش ممکن است جایگزین روش دیگر در همان ناحیه پردازش مغز شود.»
افراد ناشنوا چطور موسیقی را احساس می‌کنند؟
افرادی که قادر به شنیدن نیستند، موسیقی را با گوش خود درک نمی‌کنند؛ بلکه آن را به وسیله حس لامسه و ارتعاشات بدن تجربه می‌کنند. در ادامه به روش‌هایی می‌پردازیم که افراد ناشنوا از طریق آن‌ها با موسیقی ارتباط برقرار می‌کنند.
ارتعاشات
همانطور که گفتیم، صدا از لرزش‌هایی در هوا به وجود می‌آید. افرادی که شنوایی ندارند هم می‌توانند این لرزش‌ها را با بدنشان حس کنند؛ به ویژه صدای باس و ریتم‌های کوبنده که لرزش بیشتری دارند.
آن‌ها می‌توانند این ارتعاشات را به روش‌های مختلفی درک کنند. مثلاً می‌توانند کف دستشان را روی بلندگو یا هدفون بگذارند. یا در یک کنسرت، لرزش زمین را با پاهایشان حس کنند. اگر کفش‌هایشان را هم دربیاورند، این لرزش‌ها را بهتر و واضح‌تر احساس خواهند کرد.
زبان اشاره و لب‌خوانی
متن بازنویسی شده:
اشعار، بخش بسیار مهمی از هر آهنگ هستند. افرادی که ناشنوا هستند می‌توانند در اجرای زنده موسیقی، یک مترجم زبان اشاره را با خود ببرند تا با کمک او، مفهوم شعرها را متوجه شوند. همچنین کسانی که کم‌شنوا هستند، معمولاً با نگاه کردن به حرکت لب‌های خواننده و لب‌خوانی، می‌توانند بفهمند چه می‌خواند. در بعضی از کنسرت‌ها، متن ترانه‌ها روی یک صفحه نمایش بزرگ نشان داده می‌شود که این روش هم برای افراد ناشنوا بسیار مفید است. علاوه بر این‌ها، خارج از فضای کنسرت، افراد ناشنوا همیشه می‌توانند با جستجو در اینترنت، متن آهنگ‌ها را پیدا کنند و از این راه با دنیای موسیقی همراه شوند.
گام صدا
گام همان ویژگی است که هر صدا را از دیگری متمایز می‌کند. هر فرد با توجه به میزان شنوایی خود، توانایی تشخیص گام‌های مختلف را دارد. اما یک قاعده کلی در مورد افراد کم‌شنوا وجود دارد: آن‌ها معمولاً در شنیدن صداهای زیر (مثل صدای خوانندگان زن) مشکل دارند و صداهای بم و کلفت را راحت‌تر می‌شنوند. به همین دلیل، اگر برای آن‌ها آهنگ‌هایی با صدای خواننده‌ای بم پخش شود، راحت‌تر با موسیقی ارتباط برقرار می‌کنند.
تکنولوژی‌های جدید
افرادی که شنوایی خود را از دست داده‌اند، چطور موسیقی را درک می‌کنند؟
برای پاسخ به این پرسش، لازم است به فناوری‌های نوین اشاره کنیم. یکی از این ابزارها، «ساوندشرت» نام دارد؛ یک لباس ویژه که برای ناشنوایان طراحی شده است. این لباس با بهره‌گیری از ۱۶ حسگر مختلف، همزمان با پخش موسیقی، ارتعاشات و حس‌های گوناگونی را به فرد منتقل می‌کند.
علاوه بر این، سمعک‌های امروزی نیز امکانات متنوعی دارند؛ برخی از آن‌ها به گونه‌ای ساخته شده‌اند که می‌توان از آن‌ها مانند هدفون نیز استفاده کرد.
کنسرت
در اجرای کنسرت، صدا با شدت زیادی پخش می‌شود و لرزش‌های آن به راحتی حس می‌شود. همچنین نورها هماهنگ با موسیقی تغییر می‌کنند و متن ترانه‌ها نیز نمایش داده می‌شود. این عوامل باعث می‌شوند افراد ناشنوا نیز بتوانند موسیقی را به خوبی درک کنند و از آن لذت ببرند.