آموزش صحیح لحیم کاری با هویه

یکی از راه‌های متصل کردن سیم‌ها یا بخش‌های مختلف یک مدار الکتریکی، روش لحیم‌کاری است. این کار بسیار ساده و پرکاربرد است و فقط به چند وسیله اولیه نیاز دارد. با این که این روش آسان به نظر می‌رسد، امروزه به ویژه تازه‌کارها اشتباهات زیادی در آن مرتکب می‌شوند. این اشتباهات نه تنها ممکن است باعث خراب شدن مدارها، سیم‌کشی دستگاه‌ها و هزینه‌های اضافی شود، بلکه حتی می‌تواند برای شما خطرناک هم باشد.

به همین دلیل، در این مطلب از رونیکس می‌خواهیم روش درست لحیم‌کاری و ابزارهای لازم برای آن را آموزش دهیم و در پایان، شیوه صحیح انجام آن را مرحله به مرحله توضیح می‌دهیم.

رونیکس را بخوانید.

وسایل مورد نیاز برای لحیم‌کاری

برای انجام هر کار با کیفیت بالا، انتخاب ابزار مناسب و حرفه‌ای ضروری است. کیفیت نتیجه کار شما، به طور مستقیم به ابزار انتخابی‌تان بستگی دارد. این موضوع در مورد لحیم‌کاری نیز صادق است. با توجه به تنوع ابزارهای این حوزه، بهتر است از برندهایی استفاده کنید که محصولات باکیفیت و قابل اعتمادی تولید می‌کنند.

بیشتر بخوانید:ابزار شیشه بری چیست؟

برای انجام کار لحیم‌کاری، به چند وسیله اصلی نیاز دارید. این ابزارها به شما کمک می‌کنند تا دو قطعه فلزی را به خوبی به هم متصل کنید.

ابتدا به یک **هویه** نیاز دارید. هویه وسیله‌ای است که گرم می‌شود و با آن، قلع را ذوب می‌کنند. بهتر است از هویه‌ای با توان مناسب استفاده کنید که نه خیلی داغ باشد و نه خیلی سرد.

ماده اتصال‌دهنده اصلی، **قلع** یا سیم لحیم است. این ماده معمولاً از ترکیب سرب و قلع ساخته می‌شود و با ذوب شدن، بین دو قطعه فلزی قرار می‌گیرد و پس از سرد شدن، آن‌ها را به هم می‌چسباند.

برای تمیز کردن نوک هویه و برداشتن قلع‌های اضافه، از **اسفنج مرطوب** مخصوص یا یک پارچه نمدار استفاده می‌شود. این کار باعث می‌شود نوک هویه همیشه تمیز باشد و کارایی بهتری داشته باشد.

گاهی برای ثابت نگه داشتن قطعات در هنگام کار، به یک **گیره** یا پایه کوچک نیاز خواهید داشت. این وسیله کمک می‌کند تا دستان شما آزاد باشد و کار با دقت بیشتری انجام شود.

برای ایمنی بیشتر، حتماً از **عینک محافظ** استفاده کنید تا از چشمان شما در برابر ذرات داغ محافظت شود. همچنین کار در یک محیط **دارای تهویه مناسب** توصیه می‌شود، زیرا دود ناشی از لحیم‌کاری ممکن است برای تنفس مناسب نباشد.

با داشتن این وسایل ساده، می‌توانید کار لحیم‌کاری را به راحتی و با اطمینان انجام دهید.

هویه

برای شروع آموزش لحیم کاری، ابتدا باید با اصلی‌ترین وسیله این کار، یعنی هویه آشنا شویم. هویه وسیله‌ای است که گرم می‌شود و برای ذوب کردن سیم لحیم به کار می‌رود. این ابزار هم سریع گرم می‌شود و هم سریع می‌تواند حرارت خود را از دست بدهد.

به طور کلی، هویه‌ها را می‌توان در دو گروه اصلی قرار داد:

**هویه‌های کم‌ولتاژ:** این نوع هویه‌ها با ولتاژی بین ۱۵ تا ۴۰ آمپر کار می‌کنند. از آنها بیشتر برای لحیم کاری قسمت‌های ریز و حساس روی بردهای الکترونیکی استفاده می‌شود. این هویه‌ها برای کارهای دقیق و ظریف مناسب هستند.

**هویه‌های پرولتاژ:** ولتاژ کار این هویه‌ها بین ۶۰ تا ۱۴۰ آمپر است. نوک این هویه‌ها پهن‌تر از نوع کم‌ولتاژ است و برای کارهای بزرگ‌تر و قطعات حجیم‌تر مورد استفاده قرار می‌گیرد. هنگام کار با این هویه‌ها باید بسیار مراقب و دقیق بود.

نوک هویه

نوع نوک هویه، نقش مهمی در کیفیت و نوع کار آن دارد. نوک هویه عمدتاً در دو شکل مخروطی و تخت (اسکنه‌ای) ساخته می‌شود. روش صحیح استفاده از هویه بر اساس نوع نوک آن این است که برای قطعات ریز و حساس، از نوک باریک و مخروطی کمک می‌گیریم و برای اتصالات بزرگ‌تر و نیازمند حرارت بیشتر، از نوک پهن و اسکنه‌ای استفاده می‌کنیم.

سیم لحیم

برای انجام کار لحیم‌کاری، حتماً به سیم لحیم نیاز داریم. این سیم‌ها معمولاً از ترکیب قلع و سرب ساخته می‌شوند. اما باید توجه داشت که سرب برای سلامت انسان ضرر دارد. به همین دلیل در اکثر کشورها، نوعی از سیم لحیم تولید می‌شود که بدون سرب است.

گاهی در ساخت این سیم‌ها از نقره نیز استفاده می‌کنند. وجود نقره باعث می‌شود اتصال قوی‌تر شود و همچنین نقطه ذوب بالاتر برود. با این حال، توصیه می‌شود برای کارهای دقیق و حساس، از سیم‌های حاوی نقره استفاده نکنید.

ضخامت معمول سیم‌های لحیم، حدود ۰٫۲۵ اینچ است.

بیشتر بخوانید:بهترین کمپرسورهای باد بازار ابزار ایران؛ شما انتخاب کنید!

روغن لحیم

برای داشتن یک اتصال لحیم‌کاری خوب و باکیفیت، لازم است سطح قطعه‌ای که می‌خواهید لحیم کنید کاملاً تمیز باشد. این تمیزی یعنی باید هرگونه چربی، کثیفی و لایه‌ی اکسید از روی آن پاک شود.

وقتی پس از لحیم‌کاری، لایه‌ای از اکسید روی قطعه باقی بماند، ارتباط الکتریکی بین قطعات به درستی برقرار نمی‌شود و اتصال دچار مشکل می‌شود. برای از بین بردن لایه‌ی اکسید از روی سطح قطعه، معمولاً از ماده‌ای به نام «روغن لحیم» یا «فلاکس» استفاده می‌شود. جالب است بدانید که بعضی از سیم‌های لحیم که در بازار موجودند، از قبل به این روغن آغشته شده‌اند.

پایه هویه

پایه هویه یا همان نگهدارنده ایمنی، در زمان‌های استراحت بین لحیم‌کاری، وسیله شما را به طور مطمئن در جای خود ثابت می‌کند. اغلب در داخل این نگهدارنده، یک اسفنج مخصوص از جنس برنج قرار داده شده تا نوک هویه را تمیز و آماده نگه دارد.

فن لحیم‌کاری

هنگام ذوب شدن سیم و روغن لحیم، دودی تولید می‌شود که در فضا پراکنده می‌گردد. این دود می‌تواند برای سلامتی افرادی که در معرض آن قرار می‌گیرند، زیان‌بار باشد. بنابراین توصیه می‌شود در زمان انجام کارهای لحیم‌کاری، از یک دستگاه تهویه یا فن مناسب استفاده کنید.

عینک ایمنی

اگر تازه شروع کرده‌اید و هنوز تجربه کافی ندارید، حتماً از عینک محافظ استفاده کنید! در زمان لحیم‌کاری امکان دارد ذره‌های ریز به طرف چشمان شما پرتاب شوند. حتی یک ذره بسیار کوچک هم می‌تواند به چشم‌های شما صدمه جدی بزند.

عینک ایمنی مدل RH-9025 رونیکس با قابلیت‌های ویژه‌ای که دارد، نگرانی شما را در این زمینه برطرف می‌کند.

عینک ایمنی RH-9025 رونیکس

به جز ابزارهایی که پیش از این نام برده شد، برای انجام کار روی سیم‌ها و قطعات برقی، لازم است چند وسیله دیگر هم داشته باشید.

برای بریدن سیم‌های لحیم، می‌توانید از سیم‌چین مدل RH-1266 رونیکس یا انبر دم‌باریک مدل RH-1366 رونیکس استفاده کنید.

سیم‌چین مدل RH-1266 از رونیکس و انبر دم‌باریک مدل RH-1366 از همان برند، دو ابزار کاربردی و باکیفیت هستند.

سیم‌چین رونیکس برای بریدن سیم‌های نازک و متوسط طراحی شده. دسته‌های آن راحت است و لبه‌های تیزش به راحتی سیم را قطع می‌کند.

انبر دم‌باریک رونیکس هم برای کارهای ظریف مثل خم کردن سیم، نگه داشتن قطعات کوچک یا جااندازی قطعات در فضاهای تنگ عالی است. نوک باریک و بلند آن به شما کمک می‌کند به جاهایی که به سختی در دسترس هستند، برسید.

هر دوی این ابزارها از جنس خوبی ساخته شده‌اند تا مدت‌زمان طولانی برای شما کار کنند.

کارهای لازم پیش از لحیم کاری

حالا که وسایل مورد نیاز برای لحیم کاری را می‌شناسید، برویم سراغ روش درست و اصولی انجام این کار. قبل از اینکه شروع کنید، حتماً این مراحل را انجام دهید:

هویه را به پریز برق وصل کنید.

به خاطر داشته باشید که هویه خیلی زود داغ می‌شود. بنابراین هرگز نوک هویه را با دست لمس نکنید.

هویه‌های جدید معمولاً نیاز به آماده‌سازی نوک دارند. یعنی قبل از شروع کار، باید کمی سیم لحیم به نوک هویه بزنید تا برای کار آماده شود.

پیشنهاد می‌کنیم نوک هویه را ابتدا با یک اسفنج نمدار تمیز کنید. تمیز بودن نوک هویه باعث می‌شود کارتان با دقت بیشتری انجام شود.

اگر می‌خواهید کنترل بهتری روی سیم لحیم داشته باشید، می‌توانید یک سر آن را ببرید و سر دیگرش را به شکل حلقه جمع کنید. با این روش، استفاده از سیم لحیم ساده‌تر می‌شود.

برای جلوگیری از آسیب دیدن سطح میز کار، بهتر است قطعه‌ای که روی آن کار می‌کنید را با گیره ثابت نگه دارید. یا اینکه یک صفحه چوبی روی میز قرار دهید.

حالا که هویه کاملاً داغ شده و به دمای مناسب رسیده است، می‌توانیم عملیات لحیم کاری را شروع کنیم.

لحیم‌کاری سیم

برای لحیم‌کاری سیم‌ها، لازم نیست حرارت خیلی زیاد باشد. اگر دما بیش از حد بالا باشد، روکش سیم ممکن است ذوب شود.

برای درک عمیق‌تر این موضوع، مطلب آموزش سوراخ کاری شیشه با دریل + نکات مهم را بخوانید.

پس از گرم شدن هویه، ابتدا سیم‌ها را به خوبی به هم بپیچید.

نوک داغ هویه را روی محل اتصال سیم‌ها قرار دهید. پس از ۲ تا ۱۰ ثانیه، حرارت به سیم‌ها منتقل می‌شود و لحیم شروع به ذوب شدن می‌کند. این کار را ادامه دهید تا تمام سطح اتصال با لحیم پوشانده شود. البته مراقب باشید قشر لحیم بیش از حد ضخیم نشود.

وقتی لحیم کاملاً روی محل اتصال ذوب شد و پخش گردید، ابتدا سیم لحیم را بردارید و پس از یک تا دو ثانیه، هویه را از روی کار بردارید و در جای مخصوص خود قرار دهید. با این کار از گیر کردن نوک سیم لحیم در اتصال جلوگیری می‌شود.

هرگز سیم لحیم را مستقیماً به نوک هویه نچسبانید، زیرا این کار باعث ایجاد “اتصال سرد” می‌شود. اتصال سرد زمانی رخ می‌دهد که لحیم به جای نفوذ درون اتصال و تقویت آن، فقط روی سطح ذوب شود و پیوند محکمی ایجاد نکند.

برای مطالعه بیشتر، به آموزش تعمیر چرخ گوشت: آموزش قدم به قدم تعمیر+ نکات بسیار مهم سری سر بزنید.

لحیم کاری سیم، مهارتی است که برای اتصال دائمی دو یا چند قطعه سیم به یکدیگر استفاده می‌شود. در این روش، با استفاده از یک وسیله گرم کننده به نام هویه، آلیاژی نرم به نام قلع را ذوب می‌کنند. این قلع ذوب شده روی محل اتصال سیم‌ها ریخته می‌شود و پس از سرد شدن، یک اتصال محکم و رسانای برق ایجاد می‌کند.

این کار معمولاً در الکترونیک، برق و بسیاری از پروژه‌های DIY (خودت انجام بده) انجام می‌گیرد. برای انجام یک لحیم کاری خوب و ایمن، باید چند نکته ساده را رعایت کرد: اولاً سطوح سیم‌ها باید کاملاً تمیز و عاری از هرگونه چربی یا اکسید باشد. برای این کار می‌توان از یک اسپری مخصوص یا سیم ظرفشویی نازک استفاده کرد. ثانیاً هویه باید به اندازه کافی گرم باشد تا قلع به راحتی ذوب شود و جریان پیدا کند. ثالثاً پس از ذوب شدن قلع و پوشاندن محل اتصال، باید صبر کرد تا این قسمت کاملاً خنک و سفت شود و بعد آن را تکان داد.

رعایت نکات ایمنی مانند کار در محیطی با تهویه مناسب، استفاده از پایه هویه برای جلوگیری از سوختگی و تماس با سطوح داغ، و همچنین شستن دست‌ها پس از اتمام کار (به دلیل احتمال وجود سرب در برخی آلیاژهای قلع) بسیار مهم است. با یادگیری این مهارت ساده، می‌توانید بسیاری از وسایل الکترونیکی ساده را تعمیر یا حتی پروژه‌های جدیدی خلق کنید.

لحیم‌کاری روی برد

برای اتصال قطعات به برد مدار چاپی (لحیم کاری) باید با دقت عمل کنید. این روش معمولاً برای نصب قطعاتی مانند LED، مقاومت و خازن روی برد به کار می‌رود.

ابتدا پایه‌های قطعه را از سوراخ‌های روی برد عبور دهید.

اگر قصد لحیم کاری روی برد را دارید، بهتر است از هویه‌های قابل تنظیم دما استفاده نمایید. هویه‌های تفنگی معمولاً بسیار داغ هستند و ممکن است به برد آسیب برسانند.

برای این کار، هویه با نوک باریک و مخروطی شکل مناسب‌تر است.

دمای هویه را حدود ۳۵۷ درجه سانتی‌گراد (یا ۶۷۵ درجه فارنهایت) تنظیم کنید و صبر کنید تا نوک آن کاملاً داغ شود. سپس برد را با گیره ثابت نگه دارید.

نوک هویه را به محل تماس پایه قطعه با پد فلزی روی برد بچسبانید. چند ثانیه صبر کنید، سپس نوک هویه را کمی به نقطه اتصال فشار داده و مقدار کمی سیم لحیم به آن اضافه کنید.

پس از ذوب شدن و نفوذ لحیم در محل اتصال، هویه را بردارید.

در پایان، برد را برگردانید و قسمت اضافی پایه‌های قطعات را با سیم‌چین کوتاه کنید.

توصیه می‌شود به مطالعه مقاله آموزش تعمیر آبسردکن به بهترین شکل + ۸ نکته بسیار مهم ادامه دهید.

در کار با قطعات ریز، مقدار لحیم مصرفی بسیار مهم است. یک اتصال خوب، یک برجستگی کوچک و صاف در اطراف پایه ایجاد می‌کند. اگر لحیم بیش از حد استفاده شود، ممکن است از محدوده پد فلزی خارج شده و باعث اتصال کوتاه شود. اگر هم لحیم کم باشد، اتصال ضعیف خواهد بود و قطعه به درستی کار نمی‌کند.

همچنین به نقل از سایت قطعه الکترونیک:

“قطعات از نظر تکنولوژی به دو دسته SMD و DIP تقسیم می‌شوند. این قطعات در نوع لحیم کاری بر روی برد با هم تفاوت‌هایی دارند. برای لحیم کاری قطعات DIP نیاز است تا حتما برد سوراخ شده و در پشت برد لحیم شوند. اما در مقابل قطعات SMD بر روی برد لحیم کاری می‌شوند. این قطعات بسیار کوچک هستند و فضای کمی بر روی برد را اشغال می‌کنند. یکی از مزیت‌های این قطعات این است که به دلیل توان مصرفی پایینی که دارند، در مصرف باتری (در صورت وجود در برد) صرفه جویی کرده و باعث افزایش طول عمر آن می‌شوند. پس از تفاوت‌های مهم بین قطعات SMD و DIP می‌توان به نوع لحیم کاریشان اشاره کرد. برای لحیم کاری قطعات SMD بر خلاف قطعات DIP، نیازی به سوراخ کردن سطح برد مدار چاپی یا همان PCB نخواهد بود.”

بیشتر بخوانید:مکانیزم چکشی دریل چیست؟

کار با هویه و قلع روی بردهای الکترونیکی

هنگامی که قطعه‌ای روی برد الکترونیکی خراب می‌شود، اغلب نیاز است آن را با هویه جدا کرده و قطعه جدیدی را جایگزین کنیم. این فرآیند که به آن لحیم‌کاری می‌گویند، نیاز به دقت و مهارت دارد. ابتدا باید هویه را گرم کنید تا به دمای مناسب برسد. سپس با استفاده از مقداری قلع، اتصالات قدیمی را ذوب کرده و قطعه معیوب را بردارید. پس از تمیز کردن محل، قطعه سالم را سر جای خود قرار داده و با قلع جدید، پایه‌های آن را به مدار متصل کنید. مراقب باشید حین کار به بخش‌های سالم برد آسیب نرسد و از گرمای بیش از حد جلوگیری کنید.

بیشتر بخوانید:«تعمیرات ادوات الکترونیکی چه ابزارهایی می‌خواهد؟»

سخن آخر

هدف ما در رونیکس همواره فرهنگ سازی استفاده از ابزار است. ابزار برای این ساخته شده‌اند تا زندگی را برای ما آسان و دلپذیرتر کنند. به همین دلیل در این نوشتار رونیکس به لحیم کاری با هویه و نحوه صحیح انجام آن پرداختیم. آیا تا به حال تجربه انجام لحیم‌کاری را داشته‌اید؟ نظرات و سوالات خود را با ما به اشتراک بگذارید.

سوالات متداول:

اتصال سوخته به چه معنایی است و برای رفع این مشکل باید چه کاری کرد؟
در این حالت به دلیل دمای زیاد، قلع به خوبی در محل مورد نظر پخش نمی‌شود و در نتیجه اتصال به سختی انجام می‌گیرد. برای حل این مشکل، باید محل اتصال را با استفاده از یک چاقوی تیز، مسواک و یا مقدار کمی الکل پاک کنید.

اگر اتصال آسیب دید، برای رفع آن باید چه کاری انجام داد؟
ممکن است قطعه بعد از لحیم کاری یا هنگامی که قلع در جای خود محکم شده و در حال سرد شدن است، بر روی برد حرکت کند. برای رفع مشکل می‌توانید اتصال را مجددا توسط هویه گرم کنید و اجازه دهید که بدون هیچ حرکت و مشکلی خنک شود. برای جلوگیری از این مشکل به کمک گیر‌ه‌ها و تجهیزات دیگر، قطعات و برد را در جای خود ثابت نگه دارید.

لحیم سرد به چه معناست و چه کاری برای رفع آن باید انجام داد؟
این حالت یکی از متداول‌ترین اشکالات لحیم‌کاری است و زمانی پیش می‌آید که قلع به خوبی ذوب نشده باشد.
برای رفع این مشکل به راحتی می‌توانید ناحیه اتصال را توسط هویه گرم کنید و اجازه دهید تا قلع به درستی شکل بگیرد. برای جلوگیری از لحیم سرد، از هویه با توان مناسب استفاده کنید و قبل از وارد کردن سیم لحیم ناحیه اتصال را گرم کنید.

بیشتر بخوانید: کاربرد لامپ LED دریل شارژی