موسیقی نواحی جنوب ایران از طبیعت آفتابی و گرم آن الهام گرفته و پر از انرژی، احساس و گرمای زندگی است. این سبک موسیقی در استانهای هرمزگان، بوشهر و خوزستان رواج دارد. در ادامه این نوشته از وبلاگ مدیر تولز، بیشتر با این سبک موسیقی آشنا خواهید شد.
آشنایی با موسیقی جنوبی (بندر)
برای درک بهتر موسیقی جنوب ایران، به ویژه در استان هرمزگان، نکته کلیدی ترکیب مردمی این سرزمین است. در اینجا علاوه بر مردم بومی، گروههای قومی دیگری نیز سکونت دارند که از جمله آنها میتوان به آفریقاییتبارانی اشاره کرد که سالها پیش به این منطقه کوچ کردهاند.
به اعتقاد بسیاری از پژوهشگران، موسیقی سواحل جنوب ایران، مخصوصاً آوازهای بندری، ارتباطی عمیق و دیرینه با موسیقی اصیل آفریقا دارد. با این حال، با وجود همه زیباییها و قابلیتهای این موسیقی، هنوز برای بسیاری ناشناخته است.
برداشت اغلب مردم از موسیقی بندری یا جنوبی، گاهی به کلی اشتباه است. برخی فکر میکنند این موسیقی فقط ریتمی تند و ملودیهایی ساده و ترانههایی بیمفهوم دارد.
موسیقی جنوب به دو موسیقی عمده تقسیم میشود:
موسیقی بندرعباس
موسیقی بوشهر
موسیقی بندرعباس ترکیبی از ریتمهای عربی است که با موسیقی کشورهای همسایه در منطقه خلیج فارس اشتراک دارد.
در هرمزگان، سه ساز کوبهای به نامهای پیپه، دهل و کسر وجود دارد. وقتی این سازها با هم نواخته میشوند، صدای آن چنان پُر و قدرتمند است که گویی یک گروه بزرگ موسیقی در حال اجرا است.
شهرهایی مانند آبادان، موسیقی خود را از این دو سبک اقتباس کرده و سپس آن را به شیوهی خود توسعه داده و تغییر دادهاند.
انواع موسیقی جنوب ایران
زار یکی از شناختهشدهترین گونههای موسیقی و رقص در جنوب ایران است. در اصل، زار یک مراسم درمانی به شمار میرود که بر اساس باور مردم آن منطقه، برای بیرون راندن جن از وجود فرد مبتلا انجام میشود. این آیین که در سومالی با نام «سار» نیز شناخته میشود، توسط شخصی به نام بابازار یا مامازار رهبری میگردد. سازهای به کار رفته در موسیقی زار شامل تنبوره، سازهای کوبهای مانند دهل، دمام و دیره به همراه آواز است.
لیوا نوعی موسیقی شاد و همراه با رقص است که در استان هرمزگان رواج دارد. این سبک ریشه در فرهنگ عربی و آفریقایی-زنگباری دارد و در اجرای آن از دهلهای بزرگ و کوچکی با نامهای پیپه و جُفه و دیگر سازها استفاده میشود.
یزله که با نام هللیوسه نیز شناخته میشود، از دیگر انواع موسیقی جنوب ایران است و با آواز و حرکات دست اجرا میگردد. گاهی از این موسیقی در مراسم عزاداری نیز بهره برده میشود که در آن حالت با سینهزنی همراه است.
نیمه، موسیقی مخصوص صیادان و دریانوردان است. این آوازها معمولاً هنگام کار در دریا خوانده میشوند که در آن یک تکخوان به همراه گروهی همخوان، سرودهایی در ستایش دریا اجرا میکنند.
سبالو آیینی است که در آن افراد به شکل دایرهای دور هم مینشینند، دایره میزنند، آواز میخوانند و با حرکت شانههای خود همراهی میکنند.
شروه گونهای از آوازهای غمگین و دوبیتیخوانی به زبان محلی است که از دشتستان برخاسته است.