استاد حسین دهلوی نقشی مهم و تأثیرگذار در معرفی سازهای ایرانی، به ویژه سنتور، در سطحی پیشرفته و در قالب ارکسترهای بزرگ موسیقی ایران داشت. در این بخش از وبلاگ مدیر تولز، شما میتوانید بیشتر با زندگی و آثار این هنرمند نامدار آشنا شوید.
بیوگرافی استاد حسین دهلوی
حسین دهلوی، آهنگساز و رهبر ارکستر اهل ایران، در سال ۱۳۰۶ در تهران به دنیا آمد. او یادگیری موسیقی را از پنج سالگی و نزد پدرش معزالدین دهلوی آغاز کرد. پدرش از شاگردان علی اکبرخان شهنازی – نوازنده سرشناس تار و فرزند میرزا حسینقلی – بود. وقتی حسین دهلوی نه ساله شد، با تشویق مادرش به ساز ویلن روی آورد و آموزش این ساز را نیز ابتدا نزد پدرش ادامه داد. سپس برای تکمیل آموختههایش در نوازندگی ویلن، به کلاسهای استاد ابوالحسن صبا رفت.
اولین کار او برای ارکستر موسیقی ایرانی، قطعۀ «سبک بال» است که در سال ۱۳۳۲ ساخته شد. دهلوی این قطعه را با الهام از موتیف کوتاهی از قطعۀ قاسم آبادیِ استاد صبا، در دستگاه شور تصنیف کرد. این اثر در آلبوم مورد بحث با همان کیفیت ضبط زندۀ آن دوران ارائه شده است.
اثر دیگر این آلبوم، «کنسرتینو برای سنتور و ارکستر» است که حاصل همکاری دهلوی با فرامرز پایور میباشد. این قطعه در سال ۱۳۳۷ ساخته شده و شامل بخشهایی در آواز بیات اصفهان، دستگاه همایون (با گوشۀ لیلی و مجنون)، چهارمضراب چهارگاه و دستگاه ماهور است.
تغییر در وضع ساز سنتور
زمانی که رهبری ارکستر صبا بر عهدهی استاد دهلوی بود، او به دلیل علاقهی فراوانی که به حضور ساز سنتور در ارکستر داشت – سازی که از سازهای اصیل و ملی ایران به شمار میرود – توانست با کمک چند تن از کارشناسان موسیقی، تغییراتی در ساختار این ساز ایجاد کند.
او کوشید تا حد امکان، امکان اجرای نغمههای «کروماتیک» را در سنتور افزایش دهد. در نتیجه، نوعی از سنتور به نام «سنتور ارکستر» پدید آمد. همچنین برای گسترش دامنهی صوتی و افزایش فواصل این ساز، پیشنهاد داد که «سنتور کروماتیک بم» نیز ساخته شود تا در تکمیل سنتور قبلی نقش داشته باشد.
بدین ترتیب، دهلوی راهی یافت تا این ساز ملی که به دلیل محدودیت تعداد نتها و مشکلات فنی، پیشتر در اجراهای گروهی موسیقی چندان به کار نمیرفت، به ارکستر بزرگ موسیقی ایرانی راه پیدا کند. او همچنین در آثار و ساختههای خود، وظایف و جایگاهی مشخص و روشن را به این ساز ملی سپرد.
از آن پس، گروه سازهای مضرابی ایرانی – که شامل همهی سازهای مضرابی گوناگون میشود – جایگاه مستقل خود را در ارکسترهای ایرانی به دست آورد و به گروههای دیگر ارکستر (سازهای بادی چوبی و سازهای آرشهای) افزوده شد. این اتفاق از نظر آهنگسازی و تکمیل ارکستر ایرانی اهمیت بسیار دارد.
وفات
سرانجام استاد حسین دهلوی، هنرمند پیشکسوت موسیقی، بامداد روز سهشنبه بیست و سوم مهرماه سال ۱۳۹۸ پس از دورانی طولانی مبارزه با بیماری، در سن ۹۲ سالگی چشم از جهان فروبست.