ابن سینا، دانشمند بزرگ ایرانی و مسلمان، در سال ۳۷۰ هجری قمری در بخارا به دنیا آمد. او از همان کودکی نبوغ فوق‌العاده‌ای در یادگیری علوم مختلف از خود نشان داد. حافظه‌ای قوی و ذهنی پرسشگر داشت که باعث شد در سنین جوانی به یکی از برجسته‌ترین چهره‌های علمی جهان اسلام تبدیل شود.
ابن سینا در رشته‌های گوناگونی مانند پزشکی، فلسفه، ریاضیات، نجوم و فیزیک تبحر داشت. مشهورترین کتاب او در زمینه پزشکی، “قانون در طب” نام دارد که برای قرن‌ها به عنوان یک مرجع اصلی در دانشگاه‌های اروپا و جهان اسلام تدریس می‌شد. در این کتاب، او درباره بیماری‌ها، داروها و روش‌های درمان به طور مفصل نوشته است.
در فلسفه، او پیرو روش ارسطو بود و آثار زیادی از خود به جای گذاشت. کتاب “شفا” که یک دانشنامه بزرگ علمی و فلسفی است، از مهم‌ترین کارهای او به شمار می‌رود.
ابن سینا علاوه بر علوم، به مسائل دینی و معنوی نیز اهمیت می‌داد و در نوشته‌هایش همواره به دنبال ایجاد هماهنگی بین علم و دین بود. او در سال ۴۲۸ هجری قمری درگذشت، اما آثار و اندیشه‌هایش تا به امروز زنده مانده و مورد احترام است. از او به عنوان یکی از تاثیرگذارترین دانشمندان دوران طلایی اسلام یاد می‌شود.
در ادامه، چند ایده برای پژوهش درباره یکی از اندیشمندان مسلمان ارائه می‌شود. با ما همراه باشید.
موضوعات پیشنهادی دانشمندان مسلمان
تعداد زیادی دانشمند مسلمان در طول تاریخ وجود داشته‌اند و امروزه نیز هستند. در ادامه، نام برخی از این بزرگان ذکر شده و خلاصه‌ای از زندگی یکی از آن‌ها ارائه می‌شود:
* بررسی زندگی خیام نیشابوری و کارهای ماندگارش
* بررسی زندگی محمد بن موسی خوارزمی
* زندگی جابر بن حیان، دانشمند ایرانی علم شیمی و اکتشافات او
* بررسی زندگی علامه مجلسی و آثار او
* زندگی ابوعلی سینا، فیلسوف و پزشک نامدار شرق
* بررسی زندگی علامه حسن زاده آملی
* بررسی زندگی علامه حلی
* بررسی زندگی علامه جعفری
* بررسی زندگی ابوریحان بیرونی و حکایت‌هایی درباره او
نمونه تحقیق – زندگینامه ابوریحان بیرونی
ابوریحان بیرونی، دانشمند بزرگ ایرانی، در رشته‌های مختلفی مانند فلسفه، نجوم، ریاضی، تاریخ و جغرافیا تبحر داشت. او در سال ۳۲۶ هجری قمری در نزدیکی خوارزم به دنیا آمد و به همین دلیل به “بیرونی” معروف شد، که به معنای “خارج از خوارزم” است.
تحصیلاتش را نزد ابو نصر منصور گذراند و در هفده‌سالگی با استفاده از یک حلقه‌ی درجه‌بندی‌شده، توانست ارتفاع خورشید را در منطقه‌ی کاث اندازه‌گیری کند و از روی آن، عرض جغرافیایی آنجا را محاسبه نماید. چهار سال بعد، برای انجام محاسبات دقیق‌تر، نقشه‌هایی کشید و یک حلقه‌ی بزرگ پانزده‌ذراعی ساخت.
او با ابن سینا، فیلسوف و پزشک نامدار، درباره‌ی سرشت گرما و نور بحث‌های علمی داشت. بیرونی در دربار مأمون خوارزمشاهی از جایگاه بالایی برخوردار بود و مدتی نیز در دربار شمس‌المعالی قابوس بن وشمگیر زندگی کرد. حدود سال ۴۰۴ هجری به خوارزم بازگشت. وقتی سلطان محمود غزنوی خوارزم را فتح کرد، قصد جان او را داشت، اما با وساطت اطرافیان، از کشتنش چشم‌پوشی کرد و در سال ۴۰۸ هجری او را با خود به غزنه برد.
ابوریحان در سفر سلطان محمود به هند همراه بود و در آنجا با دانشمندان هندی معاشرت کرد. زبان سانسکریت آموخت و اطلاعات ارزشمندی برای نوشتن کتاب معروفش، “تحقیق ماللهند”، گردآوری کرد.
آثار او در زمینه‌های نجوم، جغرافیا، منطق و فلسفه بسیارند. کتاب “قانون مسعودی” را در نجوم و جغرافیا به نام سلطان مسعود غزنوی نوشت. کتاب دیگرش، “آثار الباقیه عن القرون الخالیه”، درباره‌ی تاریخ، فرهنگ ملل و مسائل ریاضی و نجومی است که حدود سال ۳۹۰ هجری تألیف شده است. این کتاب توسط خاورشناس آلمانی، زاخائو، در سال ۱۸۷۸ میلادی ترجمه و چاپ شد.
بیرونی در ۶۳ سالگی فهرستی از نوشته‌های محمد بن زکریای رازی تهیه کرد و فهرست آثار خودش را نیز به آن افزود. این فهرست شامل ۱۱۳ عنوان است که برخی از آن‌ها با توضیح مختصری درباره‌ی محتوایشان همراه است. البته این فهرست کامل نیست، چون او دست‌کم ۱۴ سال پس از تهیه‌ی آن زنده بود و تا پایان عمر به پژوهش ادامه داد. علاوه بر این‌ها، هفت اثر دیگر از او باقی مانده و از تعداد زیادی کتاب دیگرش نیز نام برده شده است.
متأسفانه حدود چهارپنجم آثار او از بین رفته و امیدی به یافتن آن‌ها نیست. از میان آنچه باقی مانده، تنها نیمی چاپ شده است.
علایق بیرونی بسیار گسترده و عمیق بود و در تقریباً همه‌ی علوم زمان خود کوشش می‌کرد. هرچند با فلسفه و مباحث نظری نیز آشنا بود، اما بیشتر به بررسی پدیده‌های قابل مشاهده در طبیعت و انسان گرایش داشت. در میان علوم نیز به رشته‌هایی علاقه داشت که با ریاضیات تحلیل می‌شدند.
او در کانیشناسی، داروشناسی و زبانشناسی نیز کارهای مهمی انجام داد، با این حال نزدیک به نیمی از دستاوردهایش در اخترشناسی، ستاره‌بینی و زمینه‌های وابسته بود که در آن زمان از علوم دقیق به شمار می‌رفتند. ریاضیات نیز در کارهایش جایگاه ویژه‌ای داشت، اما بیشتر به شکل کاربردی مورد استفاده قرار می‌گرفت.
از دیگر آثار در دسترس او می‌توان به این موارد اشاره کرد: اسطرلاب، سدس، تحدید، چگالی‌ها، سایه‌ها، وترها، پاتنجلی، قره‌الزیجات، قانون، ممرها، الجماهر و صیدنه.
بیرونی درباره‌ی چرخش زمین و نیروی جاذبه‌ی آن استدلال‌های علمی ارائه کرد. می‌گویند وقتی کتاب “قانون مسعودی” را نوشت، سلطان هدیه‌ای گرانقدر برایش فرستاد، اما ابوریحان آن را پس فرستاد و گفت: “من به آن نیاز ندارم، چون همیشه به قناعت زندگی کرده‌ام و ترک این روش شایسته نیست.”