همان طور که میدانید، سازها را بر اساس شیوهی نواختن و ویژگیهایشان در گروههای مختلفی طبقهبندی میکنند. برای نمونه، به سازهایی که با ضربه زدن به صدا درمیآیند، سازهای کوبهای میگویند و سازهایی که با دمیدن هوا نواخته میشوند، سازهای بادی نام دارند. اما در میان همهٔ این سازها، یک ساز بسیار جالب و غیرمعمول وجود دارد که با استفاده از آب نواخته میشود! اگر شما هم به سازهای عجیب و متفاوت علاقهمند هستید، در ادامهٔ این نوشته از وبلاگ مدیر تولز، با ساز هیدرولوفون بیشتر آشنا خواهید شد.
ساز هیدرولوفون، سازی که با آب نواخته می شود
هیدرولوفون یک ساز موسیقی است که صدای آن از طریق آب ایجاد میشود. این ساز به شکل مستقیم و با تماس دست یا بدن با آب نواخته میشود و صدا به کمک حرکت و لرزش آب تولید میگردد. همانطور که در سازهای بادی، هوا باعث تولید صدا میشود، در هیدرولوفون نیز این آب است که با ارتعاش خود صوت میسازد. این ساز، اولین و تنها سازی شناختهشده است که صدایش مستقیماً از آب پدید میآید.
نحوه نواختن ساز هیدرولوفون
در این ساز، نوازنده با گذاشتن نوک انگشت روی سوراخهای آن، مسیر حرکت آب را میبندد و در نتیجه نت دلخواهش به صدا درمیآید. این ساز بر اساس روشی که نوازنده جریان آب را قطع میکند تا صدا ایجاد کند، یا بر مبنای سیستم تولید صدای هیدرولیکی، طراحی شده است. هیدرولوفونها در واقع از جریان آب برای تولید موسیقی استفاده میکنند.
این ساز یک صفحه کنترل دارد که در آن فوارههای آب مسئول ایجاد صدا هستند. بعضی از هیدرولوفونها دارای نی (یک یا چند نی برای هر سوراخ) هستند و بعضی دیگر بدون نی ساخته شدهاند و در عوض برای هر سوراخ، یک قطعه ثابت و بدون حرکت در نظر گرفتهاند که باعث میشود قسمت متحرکی وجود نداشته باشد و فرسوده نشود.
هیدرولوفون در دهه ۱۹۸۰ توسط استیون مان، دانشمند و مخترع کانادایی که به خاطر کارهایش در زمینه عکاسی رایانهای شناخته میشود، اختراع شد تا افراد نابینا یا کمبینا بتوانند از طریق حواس دیگری غیر از بینایی، موسیقی اجرا کنند.
اگرچه این ساز در نگاه اول ممکن است پیچیده به نظر برسد، اما طرز کار درونی آن بسیار ساده است و شبیه سازهای بادی مثل ساکسیفون و قرهنی عمل میکند. از نظر ظاهری هم شبیه به کیبورد الکتریکی است و میتوان آن را روی انواع مختلفی از دستگاههای صوتی نصب کرد. علاوه بر این، هیدرولوفون کاربردهای متنوع دیگری هم دارد؛ مثلاً میتوان نمونهای از آن را درون یک جکوزی یا وان آب گرم قرار داد.
ایده ساخت ساز
استیون مان میگوید ایده ساخت ساز هایدروفولون کاملاً تصادفی به ذهنش رسید. این فکر زمانی شکل گرفت که او کامیونی را میدید که مخزنهایش را با هیدروژن مایع پر میکرد. صدایی که هنگام حرکت هیدروژن در لولههای دستگاه ایجاد میشد، او را مجذوب خود کرد و الهامبخش او شد. او در این باره میگوید:
«صدای جریان پیدا کردن آن مایع به نحوه ماورایی و جادویی بود. صدایی خاص که تا به حال مشابه آن را نشنیده بودم. شاید هم شنیده بودم ولی تا آن روز به آن توجهی نداشتم».
به این ترتیب، ساز هایدروفولون که یکی از عجیبترین سازهای جهان است، خلق شد. شاید ظاهر این ساز کمی پیچیده به نظر برسد، اما نحوه کار آن بسیار ساده است و شباهت زیادی به سازهای بادی مانند قرهنی و ساکسیفون دارد.