همه چیز درمورد تخریب بتن؛ روش اجرا+ابزار آلات مورد نیاز

در کارهای ساختمانی گاهی پیش می‌آید که لازم است بخشی از بتنِ ریخته‌شده را خراب کنیم. این نیاز می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود؛ مثلاً وقتی بتن‌ریزی مطابق با نقشه اولیه انجام نشده باشد، یا نقشه تغییر کند، یا در حین اجرا اشتباهی رخ داده باشد. همچنین اگر مقاومت بتن یا دیگر بخش‌های سازه کم باشد و نیاز به تقویت سازه وجود داشته باشد، ممکن است مجبور به تخریب بخشی از بتن شویم.

اما تخریب بتن دقیقاً چه کاری است؟ این کار به چه روش‌هایی انجام می‌شود؟ برای انجام آن به چه ابزارهایی نیاز داریم؟ و هنگام تخریب باید چه نکاتی را رعایت کنیم؟

در این مطلب، رونیکس به این پرسش‌ها پاسخ خواهد داد.

رونیکس را دنبال کنید.

تخریب بتن چیست؟

تخریب بتن به عملیات برنامه‌ریزی‌شده‌ای گفته می‌شود که در آن بتن به صورت کنترل‌شده برش داده شده، جدا می‌شود و حذف می‌گردد. این کار یک فرآیند تخصصی است و باید حتماً توسط افراد آموزش‌دیده و ماهر انجام شود؛ زیرا هر خطایی ممکن است خسارت‌های مالی زیاد یا حتی صدمات جانی در پی داشته باشد.

وقتی پای بتن مسلح در میان باشد، عملیات تخریب بسیار پیچیده‌تر و دشوارتر می‌شود. در چنین مواردی، رعایت اصول ایمنی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. همچنین، به خاطر وجود شبکه‌های میلگرد در داخل بتن، هنگام تخریب ممکن است مشکلاتی پیش بیاید؛ مانند از دست رفتن استحکام کلی سازه، آسیب دیدن بخش‌های دیگر ساختمان، ایجاد لرزش در اجزای سازه یا حتی ایجاد خطر برای تمامی قسمت‌ها. به همین دلیل، برای تخریب بتن مسلح حتماً باید از نیروهای متخصص و آگاه کمک گرفت.

کاربری از بتن شکسته و خردشده

بتن‌های مسلح یا آرمه، همان بتن‌های معمولی هستند که داخل آن‌ها میلگردهای فولادی قرار داده شده است. این میلگردها باعث می‌شوند بتن در برابر نیروهای کششی مقاومت بسیار بیشتری داشته باشد و استحکام آن به شکل چشمگیری افزایش یابد.

وقتی صحبت از تخریب چنین بتن‌هایی می‌شود، کار پیچیده‌تر از بتن‌های معمولی است. به دلیل وجود شبکه‌ی فلزی در داخل بتن، روش‌های ویژه‌ای برای خرد کردن و جدا کردن آن نیاز است. معمولاً از ابزارهای قدرتمندی مانند پیکورهای هیدرولیکی، دستگاه‌های برش الماسه، یا در برخی موارد مواد منبسط‌شونده‌ی شیمیایی استفاده می‌شود. هدف این است که سازه با کنترل و دقت تخریب شود تا ایمنی کارگران و محیط اطراف حفظ گردد و تا حد امکان، آهن‌آلات داخل بتن برای بازیافت جدا شوند.

روش‌های تخریب بتن

تخریب بتن هم مانند هر کار دیگری با ابزارهای گوناگونی انجام می‌شود. برای نمونه، بتن‌کن تا حدی توانایی تخریب دارد، اما وسیله‌ی مناسبی برای این کار محسوب نمی‌شود و معمولاً برای سوراخ کردن یا کندن بتن و دیوار استفاده می‌شود. اما وقتی پای تخریب جدی به میان می‌آید، با توجه به جزئیات کار، نوع پروژه و دشواری‌های آن، راه‌های مختلفی برای از بین بردن بتن وجود دارد. هر یک از این روش‌ها به ماشین‌آلات و ابزار خاص خود نیازمند است. انتخاب بهترین روش به شرایط پروژه و همچنین مهارت و تخصص نیروهای اجرایی آن بستگی دارد. در ادامه، متداول‌ترین روش‌های تخریب بتن را مرور می‌کنیم:

تخریب بتن با واترجت

شاید باورکردنی نباشد، اما می‌توان بتن را با استفاده از آب از بین برد! تخریب بتن با واترجت یک روش تقریباً نوین است که در آن آب با فشار بسیار بالا به سطح بتن پاشیده می‌شود و ذرات آن را از یکدیگر جدا می‌کند. در این فرآیند، آب با فشاری حدود ۲۵۰۰ بار به بیرون پرتاب می‌شود و باعث می‌گردد اجزای تشکیل‌دهنده بتن از هم باز شوند. به همین خاطر، این کار باید تنها به دست فردی آموزش‌دیده و متخصص در زمینه کار با واترجت انجام شود.

این روش برای برداشتن بتن به صورت تکه‌های یکدست و یکپارچه بسیار ایده‌آل است. واترجت آلودگی صوتی و آلایندگی زیست‌محیطی ایجاد نمی‌کند، سرعت اجرای نسبتاً خوبی دارد و کمترین آسیب و تکان را به بخش‌های سالم سازه وارد می‌کند. تخریب بتن با واترجت در مقایسه با روش‌های دیگر، ایمنی بیشتری برای اپراتور به همراه دارد و لرزش‌های منتقل‌شده به سازه و آسیب دیدن بخش‌های دیگر ساختمان در این روش بسیار ناچیز است. البته هزینه انجام این کار بسیار بالا است و بهتر است در پروژه‌هایی به کار رود که حساسیت زیادی نسبت به حفظ بخش‌های باقی‌مانده سازه وجود دارد.

استفاده از واترجت برای از بین بردن و جدا کردن بتن یک روش مؤثر است. در این روش، یک جریان آب با فشار بسیار بالا به سطح بتن پاشیده می‌شود. این نیروی قوی آب، بتن سخت را خرد کرده و از هم جدا می‌کند.

این فرآیند برای برداشتن لایه‌های فرسوده بتن، آماده کردن سطوح برای تعمیرات جدید، یا حتی تخریب کامل بخش‌هایی از سازه‌های بتنی به کار میرود. از مزایای این روش می‌توان به سرعت عمل بالا، ایجاد گرد و غبار کمتر نسبت به روش‌های مکانیکی و قابلیت کنترل دقیق برای تخریب انتخابی اشاره کرد.

تخریب بتن با پیکور

در این روش، بتن با استفاده از ابزاری به نام چکش تخریب یا پیکور شکسته می‌شود. کار به این شکل است که ضربه‌های قوی و پشت سر هم به بتن وارد می‌شود تا آن را خرد کند. این چکش‌ها معمولاً در دو نوع برقی و بادی (پنوماتیکی) ساخته می‌شوند. همانند هر روش دیگری، شکستن بتن با چکش تخریب نیز نقاط قوت و ضعف مخصوص به خود را دارد.

تخریب بتن با استفاده از دستگاه پیکور

گاهی اوقات لازم است بتن‌های قدیمی یا قسمت‌هایی از سازه‌های بتنی تخریب شوند. یکی از روش‌های معمول برای این کار، استفاده از دستگاه‌ای به نام پیکور است. پیکور یک ابزار قدرتمند و سنگین است که با ضربه‌های متوالی و نیرومند خود، بتن را خرد و شکسته می‌کند. این روش معمولاً برای پروژه‌های بازسازی، تعمیرات اساسی یا زمانی که بتن آسیب جدی دیده است، به کار می‌رود.

عملکرد پیکور شبیه یک چکش بزرگ و خودکار است که توسط اپراتور هدایت می‌شود. این دستگاه می‌تواند سرعت کار تخریب را بسیار افزایش دهد، اما استفاده از آن نیاز به مهارت و رعایت نکات ایمنی دارد تا به قسمت‌های سالم سازه آسیبی نرسد و برای کارگران نیز ایمن باشد.

بیشتر بخوانید: بتن کرمو چیست؟ راهکار جلوگیری از کرمو شدن بتن + روش ترمیم

تخریب بتن با بیل مکانیکی

در این شیوه، با نصب ابزارهای ویژه‌ای به نام پیکور روی بیل‌های مکانیکی، عملیات تخریب انجام می‌شود. این روش بیشتر برای پروژه‌های تخریب بسیار بزرگ و گسترده مناسب است و به دلیل برخی محدودیت‌ها، امکان استفاده از آن در همه نوع پروژه‌ای وجود ندارد.

برداشتن بتن با استفاده از بیل مکانیکی

تخریب بتن با اسید

یک راه دیگر برای شکستن بتن، استفاده از اسید است. این روش بیشتر برای کارهای کوچک تخریبی مناسب است و در پروژه‌های بزرگ ساختمانی چندان رایج نیست. مهم‌ترین دلایل کم‌کاربردی آن، سختی و خطرات ناشی از کار با اسید و همچنین نبودن برخی از انواع اسیدهای مورد نیاز در همه جا است.

تخریب بتن با کتراک

یکی از روش‌های بسیار رایج برای شکستن بتن، استفاده از مواد شیمیایی است. در این میان، ماده‌ای به نام کتراک از پرکاربردترین‌ها محسوب می‌شود. روش کار به این صورت است که ابتدا حفره‌هایی در بتن ایجاد می‌کنند و سپس پودر کتراک را داخل این سوراخ‌ها می‌ریزند. این ماده به تدریج و با انجام یک واکنش شیمیایی، درون بتن منبسط می‌شود و آن را می‌شکند. با این حال، یک نکته مهم در استفاده از این مواد شیمیایی وجود دارد: کنترل دقیق میزان و محدوده تخریب اغلب دشوار است. زیرا ممکن است اثر انبساطی کتراک به بخش‌های مجاور نیز سرایت کند و مناطقی را که قصد تخریب آن‌ها را نداریم، نیز خراب کند.

تخریب بتن با استفاده از ماده‌ای به نام کتراک

برای از بین بردن بتن‌های محکم و سنگ‌های بزرگ، روش‌های مختلفی وجود دارد. یکی از این روش‌ها، استفاده از ماده‌ای شیمیایی به نام کتراک است. این ماده به صورت پودر عرضه می‌شود و پس از مخلوط شدن با آب، درون سوراخ‌هایی که روی بتن ایجاد شده، ریخته می‌شود.

کتراک با گذشت زمان و به آرامی منبسط می‌شود و نیروی زیادی به بتن وارد می‌کند. این نیروی تدریجی باعث می‌شود بتن بدون سر و صدا، لرزش یا پرتاب شدن تکه‌های سنگ، ترک بخورد و خرد شود. از این روش معمولاً در مکان‌هایی که استفاده از مواد منفجره خطرناک است یا امکان ایجاد لرزش و سروصدا وجود ندارد، استفاده می‌شود.

مزیت اصلی کتراک این است که کار با آن ایمن‌تر است و نیاز به دستگاه‌های پیچیده ندارد. البته سرعت عمل آن کمتر از انفجار است و برای تاثیرگذاری نیاز به چندین ساعت زمان دارد.

در هنگام تخریب بتن باید به چه نکاتی توجه کرد؟

چه برای شکستن بتن از چکش تخریب استفاده کنید و چه از کتراک، حتی در ساده‌ترین روش‌های تخریب هم رعایت نکات ایمنی از هر چیز دیگری مهم‌تر است. علاوه بر دستورالعمل‌های ایمنی مخصوص هر روش، یکسری اصول کلی و مشترک وجود دارد که در همه‌ی روش‌های تخریب بتن باید رعایت شوند. در ادامه به این اصول می‌پردازیم:

لباس و تجهیزات محافظتی شما بسیار اهمیت دارد. حتماً از کفش ایمنی، کلاه، عینک محافظ و دستکش مناسب استفاده کنید.

در روش‌هایی مثل کتراک یا استفاده از اسید که باعث ایجاد گرد و غبار یا بخارات شیمیایی می‌شوند، استفاده از ماسک تنفسی ضروری است.

برای کار با ابزارهای لرزش‌دار مانند پیکور، حتماً از دستکش‌های مخصوص ضدارتعاش استفاده کنید.

هنگام شکستن قطعات بزرگ بتنی مثل تیرها، مراقب باشید تا پایداری کلی سازه حفظ شود. در صورت نیاز، از قطعات و تکیه‌گاه‌های موقت برای حمایت از سازه استفاده کنید.

در جابه‌جایی و حمل قطعات شکسته شده بتن، نهایت دقت را به‌کار ببرید تا خطری برای عابران یا دیگر افراد حاضر در محل ایجاد نشود.

هنگام از بین بردن بتن چه مواردی را باید رعایت کنیم؟

کار تخریب بتن نیاز به دقت و برنامه‌ریزی دارد تا هم ایمنی حفظ شود و هم آسیب‌های ناخواسته به حداقل برسد. در اینجا چند نکته کلیدی وجود دارد که باید مد نظر قرار دهید:

* **بررسی اولیه:** قبل از شروع، محل کار را به دقت بررسی کنید. لوله‌های آب، گاز، برق و کابل‌های ارتباطی که ممکن است درون بتن یا نزدیک آن باشند را شناسایی کنید. این کار از ایجاد خسارت یا خطرات جدی جلوگیری می‌کند.
* **انتخاب روش مناسب:** روش تخریب باید با توجه به ضخامت بتن، مساحت کار و محیط اطراف انتخاب شود. برای حجم کم ممکن است از پتک یا چکش‌های دستی استفاده شود، اما برای سطوح وسیع‌تر معمولاً به ماشین‌آلات مخصوص مانند چکش هیدرولیکی نیاز است.
* **رعایت ایمنی:** ایمنی شخصی و اطرافیان اولویت اصلی است. استفاده از تجهیزات حفاظت فردی مانند عینک، دستکش، ماسک ضدغبار، کفش ایمنی و کلاه سخت ضروری است. منطقه کار باید با نوار خطر یا موانع فیزیکی مشخص و از افراد غیرمسئول دور نگه داشته شود.
* **کنترل گرد و غبار:** تخریب بتن گرد و غبار زیادی تولید می‌کند که برای ریه مضر است. مرطوب کردن محل قبل و حین کار با آب می‌تواند تا حد زیادی گرد و غبار را کاهش دهد. استفاده از ماسک مناسب نیز بسیار مهم است.
* **دقت در اجرا:** کار را با احتیاط و به تدریج پیش ببرید تا از تخریب ناگهانی و غیرقابل کنترل بخش‌های بزرگ جلوگیری شود. ضربه‌ها را به صورت متمرکز و حساب‌شده وارد کنید.
* **دورریزی مصالح:** قطعات تخریب شده بتن را به شیوه‌ای منظم و ایمن جمع‌آوری کنید. در صورت امکان، برای حفظ محیط زیست، بتن‌های خرد شده را می‌توان برای مصالحی مانند زیرسازی راه‌ها بازیافت کرد.

با توجه به این نکات و برنامه‌ریزی دقیق، می‌توان عملیات تخریب بتن را به شکلی ایمن و کارآمد انجام داد.

ساده ترین روش تخریب بتن کدام است؟

هر روشی برای شکستن بتن، نقاط قوت و ضعف خودش را دارد. مثلاً کار با چکش تخریب (پیکور) سر و صدای زیادی ایجاد می‌کند. همچنین، تخریب با پیکور فرآیندی کند است و برای پروژه‌های بزرگ پیشنهاد نمی‌شود. روش واترجت اگرچه سریع‌تر عمل می‌کند، اما معمولاً فقط در فضاهای صنعتی مانند معادن به کار می‌رود.

اگر به دنبال آسان‌ترین راه برای تخریب بتن هستید، بهتر است سراغ مواد شیمیایی بروید. یکی از این مواد، کتراک است. کتراک یک پودر شیمیایی است که برای شکستن بتن، سنگ و ساروج استفاده می‌شود. روش کار به این صورت است که پودر کتراک را با آب ترکیب می‌کنید و سپس آن را داخل بتن تزریق می‌نمایید.

وقتی کتراک به داخل بتن نفوذ می‌کند، با ایجاد نیروی کششی، آن را می‌شکند. استفاده از کتراک هیچ سر و صدایی ندارد و بسیار سریع عمل می‌کند. معمولاً در بازه ۸ تا ۲۴ ساعت به نتیجه مطلوب می‌رسید. این ماده برای تخریب بتن‌های مسلح نیز بسیار مناسب است. از طرفی، قیمت کتراک چندان گران نیست و یک روش مقرون‌به‌صرفه برای تخریب بتن به شمار می‌آید.

البته به خاطر داشته باشید که کتراک یک ماده شیمیایی است. بنابراین هنگام استفاده از آن باید تمام نکات ایمنی را رعایت کنید. استفاده از ماسک، دستکش ایمنی و دوری از محیط پس از استفاده، از جمله این نکات مهم هستند.