تار یکی از سازهای محبوب و کهن ایرانی است که با رشتههای سیم و زخمهزدن نواخته میشود. شاید بسیاری از ما نام تار را شنیده باشیم، اما ساز دیگری به نام «تار باس» یا «بمتار» وجود دارد که کمتر شناخته شده است.
تار باس در واقع گونهای از تار است که توسط کلنل علینقی وزیری ساخته شد. این ساز از نگاه کلی شبیه تار معمولی است، ولی در جزئیات ساخت و صدادهی با آن تفاوت دارد. اگر دوست دارید بیشتر با تار باس آشنا شوید، در ادامه این مطلب با ما همراه باشید.
همچنین برای خواندن مقالههای آموزشی بیشتر درباره موسیقی میتوانید به وبلاگ مدیر تولز مراجعه کنید.
تار باس چیست؟
تار باس یک ساز ایرانی است که شبیه به تار معمولی ساخته شده، اما سه سیم دارد. این ساز حدود دو اکتاو صدا دارد و معمولاً به فاصلههای چهارم و پنجم کوک میشود. تار باس را بیشتر در ارکستر و گروههای موسیقی ایرانی به کار میبرند و در اصل برای نواختن در جمع سازهای دیگر طراحی شده است.
مضرابهایی که برای نواختن قسمتهای بم این ساز استفاده میشود، معمولاً از جنس پلاستیک یا شاخ هستند. بعضی از نوازندگان هم از پیک گیتار برای نواختن تار باس استفاده میکنند. یادتان باشد اگر به جای مضراب مخصوص، از مضراب تار معمولی استفاده کنید، صدای ناخوشایند جیرجیر از سیمها به گوش میرسد.
تفاوتهای تار و تار باس
صدای تار باس، یک اکتاو از تار معمولی پایینتر است.
دستهٔ تار باس، بلندتر از دستهٔ تار معمولی است.
کاسهٔ تار باس بزرگتر است و صدای پرحجمتری تولید میکند.
سیمهای بخش بم این ساز ضخیمتر هستند.
روی نقارهٔ تار باس معمولاً پوستی کشیده نمیشود و این قسمت باز است.
برای سیمهای بم این ساز، معمولاً از سیمهای سازهایی مثل ویولنسل، عود یا گیتار استفاده میشود.
تار باس بیشتر برای نواختن در گروههای موسیقی و همراهی با دیگر سازها ساخته شده و کمتر به صورت تکنوازی از آن استفاده میشود.
مخترع بم تار
اولین کسی که ساز تار باس را ساخت، کلنل علینقی وزیری بود. او یک استاد برجسته موسیقی بود که نقش بسیار مهمی در تحول موسیقی ایرانی ایفا کرد. از کارهای بزرگ او، میتوان به پایهگذاری آهنگسازی برای ارکستر در موسیقی ایرانی و همچنین نوشتن نتهای آهنگهای سنتی اشاره کرد.
علینقی وزیری که در کشورهای آلمان و فرانسه تحصیل کرده بود، پس از بازگشت به ایران، مدرسهای به نام مدرسه عالی موسیقی در تهران بنیان نهاد. او سپس توانست روش نتنویسی را در میان موسیقیدانان ایرانی رواج دهد و نشانههایی مانند «علامت عرضی سر و کرن» را نیز ابداع کند.
علاوه بر اینها، استاد وزیری در ساختن سازهای جدید نیز مهارت داشت. او چهار نوع مختلف از تار را با صداهای گوناگون طراحی کرد که از میان آنها میتوان تار سوپرانو و تار باس را نام برد. امروزه تار سوپرانو دیگر استفاده نمیشود، اما تار باس به عنوان یکی از سازهای مجموعهی سازهای ملی ایران پذیرفته شده است.