حتماً تا به حال دقت کردهاید که در زمان جنگ یا در لحظات مهم ملی، وقتی سرود یا آهنگهای خاصی پخش میشود، احساس غرور و هیجان زیادی در مردم به وجود میآید. این نوع موسیقیها ویژگیهای منحصر به فردی دارند که باعث میشوند در گروه «موسیقی حماسی» قرار بگیرند. در ادامه این نوشته از وبلاگ مدیر تولز، بیشتر با این سبک موسیقی آشنا خواهید شد.
موسیقی حماسی
از آغاز آفرینش انسان، زمانهای بسیار کمی وجود داشته که مردم در آرامش و صلح کامل زندگی کنند. در واقع، جنگ همیشه بخش جداییناپذیر تاریخ بشر بوده است. در طول این نبردها، موسیقی نقش مهمی ایفا کرده است.
از قدیم، سرودهای جنگی به سربازان روحیه و انرژی میدادند و آنها را به سوی پیروزی پیش میبردند. این نوع موسیقی برای برانگیختن عشق به میهن، ایجاد شجاعت و روحیه جنگندگی ساخته شده است. به ویژه در موسیقی نظامی، از سازهایی استفاده میشود که صدای بلند، رسا، قدرتمند، باوقار، باشکوه و شادیآور دارند.
سربازانی که برای نواختن این موسیقی آموزش دیده بودند، در جلوی صفوف لشکر حرکت میکردند و وظیفه داشتند سربازان دیگر را گرد هم آورده، به حرکت درآورند و در آنها شور و اشتیاق برای نبرد ایجاد کنند.
تعریف حماسه
حماسه، گونهای از شعرهای توصیفی است که به شرح دلاوریها، افتخارات و بزرگیهای یک فرد یا یک قوم میپردازد و جنبههای گوناگون زندگی آنان را در برمیگیرد. این نوع آثار معمولاً به صورت شعر سروده میشوند.
در مقابل، به داستانها و موضوعات غیرجنگی در ادبیات، غنایی یا بَزمی گفته میشود.
رمان دن کیشوت نمونهای برجسته از یک اثر حماسی به شمار میرود.
منظومههای حماسی
کارشناسان، شعرهای حماسی را به دو گروه اصلی تقسیمبندی میکنند:
نوع اول، شعرهای حماسی طبیعی و ملّی هستند که خودشان به دو دسته تقسیم میشوند:
– حماسههای اساطیری و پهلوانی، مانند بخش بزرگی از شاهنامه فردوسی
– و حماسههای تاریخی، مانند شاهنامه ابومنصوری
نوع دوم، شعرهای حماسی مصنوعی هستند؛ مانند اثر ولتِر با نام “هانریاد”.
واژههای “یلنامه” و “پهلواننامه”، برابرهای پارسی سره برای واژه عربی “حماسه” به شمار میروند. “یل” در زبان فارسی به معنای پهلوان است.
ویژگی موسیقی حماسی
در دنیایی که بیشتر به ظاهر و جسم توجه میشود، هنرهای گوناگون، حتی در قالب موسیقی نظامی، نقش بسیار مهم و جدی داشتهاند. زیرا از یک سو برای برقراری عدالت و امنیت در کشور لازم است و از سوی دیگر، باید در دل دشمنان ترس ایجاد کرد و همزمان، روحیه سربازان، رزمندگان و مردم خود را تقویت نمود. احساس شجاعت و عشق به میهن، با شنیدن نواهای حماسی، در جان مردم زنده میشد و اوج میگرفت.
موسیقی حماسی
موسیقی همواره یکی از رایجترین راهها برای زنده نگه داشتن روحیه حماسی در میدانهای نبرد بوده و هست. این نوع موسیقی در ایران، پیشینهای بسیار دیرینه و کهن دارد.
آهنگهای رزمی نیز در برانگیختن احساس شجاعت و دلاوری سربازان و کمک به پیروزی آنان در برابر دشمن، بسیار تأثیرگذار بودهاند. یکی از کارکردهای موسیقی نظامی، ایجاد ترس در دل مخالفان و همچنین تقویت روحیه و شجاعت جنگجویان خودی است.
موسیقی نظامی
در موسیقی نظامی از سازهایی استفاده میشود که صدای بلند، قدرتمند، رسا و با ابهتی دارند. این سازها علاوه بر اینکه روحیه و شجاعت سربازان خودی را بالا میبرند، باعث ترس و دلهره در دل دشمنان نیز میشوند.
معمولاً سازهای مورد استفاده در گروههای موسیقی نظامی شامل سازهای بادی، سازهای کوبهای و همچنین سازهای سنتی و ملی ایران مانند نقاره میشوند که در نقارهخانهها نیز از آنها استفاده میشده است. همه قطعهها و آهنگهای نظامی معمولاً با یک ساز بادی مثل شیپور یا کرنا و همراه با طبل، دهل یا نقاره نواخته میشوند و گاهی هم به صورت تکنوازی اجرا میگردند.
در کتاب تاریخ موسیقی ایران درباره موسیقی نظامی اینگونه نوشته شده که در جنگها برای تشویق سربازان، ترساندن دشمن و همچنین ایجاد هماهنگی در حمله، عقبنشینی و دیگر تاکتیکهای رزمی، از سازهای بادی و کوبهای پرصدا مانند انواع بوق و طبل استفاده میکردند.
سازهای موسیقی حماسی
سازهای کوبهای و بادی به خاطر سبکی و صدای رسایی که دارند، بیشتر از بقیه سازها در موسیقیهای حماسی و رزمی به کار میرفتهاند. انواع طبلها و شیپورهای قدیمی در ایران و دیگر کشورها، در مراسم و صحنههای پرشور و حماسی نواخته میشدند.