**آشنایی با ضربالمثل «دروغگو دشمن خداست» + داستان و حدیث**
ضربالمثلها جملات کوتاه و پرمعنایی هستند که سالهاست بین مردم رواج دارند و پندهای مهمی را به ما میدهند. یکی از این ضربالمثلهای معروف، «دروغگو دشمن خداست» است. این جمله به ما میفهماند که دروغ گفتن کاری بسیار ناپسند است و کسی که دروغ میگوید، گویی با خداوند دشمنی کرده است.
**چرا دروغ اینقدر بد است؟**
در دین اسلام، راستگویی یکی از پایههای ایمان شناخته میشود. وقتی کسی دروغ میگوید، اعتماد دیگران را از بین میبرد و باعث ایجاد مشکلات زیادی در جامعه میشود. دروغ مانند بیماری است که اول کوچک به نظر میرسد، اما به تدریج بزرگ میشود و همه زندگی فرد را خراب میکند.
پیامبر اکرم (ص) در حدیثی میفرمایند:
> «إیَّاکَ وَ الْکَذِبَ فَإِنَّ الْکَذِبَ یُفْسِدُ الْإِیمَانَ»
> «از دروغ بپرهیز، زیرا دروغ ایمان را فاسد میکند.»
این حدیث شریف به روشنی نشان میدهد که دروغ چه آسیب بزرگی به ایمان و روحیه انسان میزند.
**یک داستان کوتاه:**
روزی مردی در بازار مشغول خرید بود. ناگهان صدای داد و فریادی شنید. کسی فریاد میزد: “گرگ! گرگ آمد!” مردم بازار از ترس فرار کردند، اما وقتی برگشتند، دیدند هیچ گرگی در کار نیست. آن مرد فقط شوخی کرده بود و به همه دروغ گفته بود.
چند روز بعد، گرگ واقعی به گوسفندان آن منطقه حمله کرد. همان مرد دوباره فریاد زد: “گرگ! گرگ!” اما اینبار هیچ کس حرفش را باور نکرد، چون همه فکر میکردند او دوباره دروغ میگوید. در نتیجه، گرگ بسیاری از گوسفندان را از بین برد.
این داستان ساده نشان میدهد که دروغ چطور اعتماد مردم را از بین میبرد و حتی راستگوییِ بعدیِ فرد را هم زیر سؤال میبرد.
**سخن پایانی:**
پس بیاییم همیشه راستگویی را پیشه کنیم و بدانیم که دروغ نه تنها اعتماد دیگران را از ما میگیرد، بلکه رضایت خداوند را هم از دست میدهیم. راستگویی آرامش به همراه میآورد و زندگی را زیباتر میکند.
در این نوشته، به بررسی داستان، معنا، سخنان معصومین و مفهوم اصلی ضربالمثل ایرانی ”دروغگو دشمن خداست“ میپردازیم که از کتاب فارسی پایه پنجم دبستان انتخاب شده است. در ادامه با ما همراه باشید.
معنی ضرب المثل دروغگو دشمن خداست
1. فردی که دروغ میگوید، ایمان واقعی به خدا ندارد، زیرا خداوند کسانی را که دروغ میگویند دوست ندارد.
2. دروغگو در این دنیا و آخرت خوار و شرمسار خواهد بود؛ همانطور که پیامبر (ص) فرمودهاند: از دروغ بپرهیزید، چون دروغ باعث ننگ و رسوایی است.
3. دروغگو از مهربانی و رحمت خدا دور میماند.
4. دروغگویان معمولاً به پیامدهای بد و تأثیرات منفی دروغ در زندگی خود و جامعه فکر نمیکنند. آنها دروغ گفتن را نشانه هوش و زرنگی میدانند و راستگویی را نشانه سادگی و بیسیاستی میپندارند. اما فراموش میکنند که دروغ با سرشت پاک و ارزشهای انسانی سازگار نیست و نمیدانند که دروغ، در حقیقت مخالفت با خداست و برخلاف هدف آفرینش عمل میکند؛ چرا که خداوند جهان را بر اساس راستی و حقیقت آفریده است.
5. دروغ از گناهان بزرگ محسوب میشود و کسی که دروغ میگوید از رحمت خدا دور میشود. امام عسگری (ع) فرمودهاند: تمام پلیدیها و گناهان در خانهای جای گرفتهاند و کلید آن خانه، دروغ است.
6. وقتی کسی دروغ میگوید، مرتکب گناهی بزرگ میشود؛ زیرا فرمان خدا را که دوری از دروغ است، نادیده گرفته است.
7. بر اساس روایات، دروغگو مورد خشم و نفرین خداوند قرار دارد.
8. اگر کسی به دروغگویی عادت کند و پیوسته آن را تکرار نماید، از جرگه مؤمنان خارج شده و در گروه منافقان جای میگیرد و چنین فردی دشمن خدا به شمار میآید.
داستان ضرب المثل دروغگو دشمن خداست – شماره 1
در کتاب “حبیب السیر” داستان آموزندهای دربارهٔ دروغ و پیامدهای آن نقل شده که شنیدنش مفید است:
میگویند سلطان حسین میرزای بایقرا، که فرمانروای خراسان و زابلستان بود، امیرحسین ابیوردی را به عنوان سفیر نزد سلطان یعقوب میرزا، پادشاه آذربایجان و عراق فرستاد. هدایای زیادی همراه او کرد و دستور داد چند جلد کتاب نیز به عنوان پیشکش ببرند؛ از جمله کتاب “کلیات جامی” که در آن زمان تازهچاپ و بسیار ارزشمند بود.
اما کتابدار اشتباهاً به جای کلیات جامی، کتاب “فتوحات مکی” را به او داد. امیرحسین هم بدون اینکه کتابها را وارسی کند، آنها را همراه سایر هدایا نزد سلطان یعقوب برد. سلطان از او با احترام بسیار پذیرایی کرد و گفت: “در این مسافت طولانی، زحمت زیادی کشیدهای و حتماً خسته شدهای.” امیرحسین در پاسخ گفت: “در راه، همدم خوبی داشتم؛ کتاب کلیات جامی که برای شما آوردهام. در هر توقفگاه با خواندن آن، خستگیام برطرف میشد و با آن انس میگرفتم.”
سلطان از شنیدن این حرف، مشتاق شد و گفت: “بگو کتاب را بیاورند.” وقتی کتاب را آوردند و باز کردند، متوجه شدند که کلیات جامی نیست، بلکه فتوحات مکی است. دروغ امیرحسین که ادعا کرده بود در راه آن را مطالعه میکرده، آشکار شد. سلطان به او گفت: “آیا از گفتن چنین دروغی شرمنده نیستی؟”
ابیوردی آنقدر شرمسار شد که نتوانست پاسخی بدهد. با خجالت از دربار بیرون آمد و بیدرنگ به سوی خراسان حرکت کرد، بیآنکه برای دریافت پاسخ نامهٔ سلطان صبر کند. بعدها میگفت: “وقتی دروغم برملا شد، آرزو کردم کاش مرده بودم و آن صحبت را نمیدیدم.”
حدیثی از حضرت صادق (علیه السلام) است که میفرماید:
«از مجازات دروغگو آن است که خداوند، فراموشی را بر او مسلط میگرداند»
به همین دلیل است که میگویند: دروغگو کمحافظه است!
داستان ضرب المثل دروغگو دشمن خداست – شماره 2
یک دزد به خانه یک فرد ثروتمند نفوذ کرد و خودش را به اتاقی رساند که گاوصندوق در آن قرار داشت. ناگهان متوجه تابلویی شد که روی آن نوشته بود: «دسته کوچک کنار گاوصندوق را به آرامی بکشید تا در آن باز شود.»
اما همین که دزد آن دسته را کشید، ناگهان همه چراغها روشن شد و زنگ هشدار بسیار بلندی در تمام ساختمان به صدا درآمد. در لحظهای که قصد فرار داشت، صاحب خانه را با اسلحه در مقابل خود دید.
دزد رو به گاوصندوق کرد و گفت: «از ما که گذشت، ولی این صندوق را بدون دروغگو دشمن خداست!»
نکته: توجه داشته باشید که این داستان به این معنا نیست که دزدی کردن گناه ندارد! هرگز! دزدی نیز از گناهان بزرگ است، اما هدف این روایت کوتاه، نشان دادن زشتی دروغگویی است وگرنه دزد هم دشمن خداست!!!
دروغ در قرآن، آیات و روایات
امام خمینی (ره) از امام باقر (علیه السلام) روایت میکنند که: شراب کلید همه بدیهاست، اما از آن هم بدتر، دروغ گفتن است.
شیخ مرتضی انصاری نیز دروغ را ـ چه به شوخی گفته شود و چه جدی، چه کوچک باشد و چه بزرگ ـ حرام دانستهاند.
در کتاب معراج السعاده آمده که با هر دروغ، فرشتهای ۷۰ هزار سال از انسان فاصله میگیرد و بوی بدی از دهان دروغگو بیرون میآید که فرشتگان آسمان را به گریه میاندازد.
در زندگی دانشمندانی مانند علامه طباطبایی و آیتالله قاضی (ره) نوشتهاند که اگر در جایی حاضر میشدند و دروغی گفته میشد، ناراحت و آزرده خاطر میگشتند.
امام سجاد (علیه السلام) فرمودهاند: از دروغ، چه شوخی و چه جدی، دوری کنید؛ زیرا دروغ کوچک، شما را به دروغ بزرگ میکشاند.
خداوند متعال میفرماید: وای بر دروغگو. یعنی کسی که در دروغ گفتن حرفهای شده باشد.
برای زبان هفتاد گناه شمردهاند، در حالی که دیگر اندامهای بدن به این اندازه توانایی گناه کردن ندارند! طوری که نقل شده هر صبح، همه اعضای بدن به زبان میگویند: مواظب باش که ما را به خاطر کارهایت در آتش جهنم نیندازی.
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) سه بار فرمودند: وای بر کسی که برای خنداندن مردم دروغ بگوید.
امام معصوم (علیه السلام) فرمودهاند: همین قدر که انسان هرچه میشنود بازگو کند، برای دروغگو بودنش کافی است.
امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) فرمودند: دروغگویی در این دنیا باعث بیآبرویی است و در آخرت عذاب و بدبختی به دنبال دارد.
دروغ چهره را تاریک و سیاه میکند.
امام صادق (علیه السلام) فرمودند: دروغ نگو و آبرویت را نریز.
امام صادق (علیه السلام) همچنین فرمودند: دروغ روزی را کم میکند. با دروغ، برکت از مال و زندگی میرود؛ در حالی که برخی افراد برای کسب درآمد بیشتر به دروغ متوسل میشوند.
دروغ زیاد باعث فساد در دین میشود.
امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) فرمودند: دروغگو و مرده با هم برابرند؛ زیرا ارزش انسان زنده به این است که به او اعتماد شود، اما به دروغگو نمیتوان اعتماد کرد.
دروغگو با دروغ گفتن سه چیز از خدا دریافت میکند: ۱- خشم خدا، ۲- بیاعتباری نزد مردم، ۳- نفرین فرشتگان.
اعتیاد به دروغ، فقر میآورد.
دروغ مصلحتی تنها در چند مورد جایز شمرده شده است: ۱- حفظ اسرار در جنگ، ۲- دروغ بین زن و شوهر با شرایط خاص، ۳- برای اصلاح بین مردم. پس بسیاری از چیزهایی که ما به عنوان دروغ مصلحتی میشناسیم، در واقع جزو این موارد نیست و دروغی برای منافع خودمان است.
بدترین نوع دروغ، دروغ بستن به خدا، پیامبر و امامان (علیهم السلام) است. در نماز میگوییم: «ایاک نعبد و ایاک نستعین». آیا واقعاً فقط خدا را عبادت میکنیم و فقط از او کمک میخواهیم، یا نه؟
وقتی میگوییم: «خدایا دوستت دارم»، آیا راست میگوییم؟ خداوند در قرآن فرموده: «ان کنتم تحبون الله فاتبعونی». اگر از دستورات خدا پیروی نمیکنیم، چرا دروغ میگوییم که دوستش داریم؟
حجتالاسلام قرائتی در تفسیر نور، آیه ۲۸ سوره انعام اینگونه بیان کردهاند: «وقتی دروغگویی خصلت انسان شد، در قیامت هم دروغ میگوید. (و انّهم لكاذبون) چنانکه در آیه ۲۳ خواندیم که مشرکان در قیامت به دروغ سوگند میخورند و میگویند: (والله ربّنا ما كنّا مشركین)».
«وَیلٌ یومَئِذٍ لِلمُکَذِّبینَ»
وای، در آن روز بر دروغگویان.