در این نوشته از وبلاگ مدیر تولز، میخواهیم یکی از سازهای قدیمی و مهم را به شما معرفی کنیم که حتی در موسیقی امروزی نیز جایگاه خود را حفظ کرده است. اگر دوست دارید با سازها آشنا شوید و خصوصاً دربارهی ساز زیتر بیشتر بدانید، پیشنهاد میکنیم این مطلب را دنبال کنید.
در اینجا میتوانید اطلاعات کاملتری درباره آشنایی با ساز کهن و حماسی نقاره بیابید.
ساز زیتر چیست؟
نام ساز زیتر از کلمه یونانی “cithara” گرفته شده است. به طور کلی، به هر سازی که دارای سیمهای زیاد روی یک صفحه صاف باشد و طول سیمها به اندازه بدنه ساز باشد، زیتر گفته میشود. این ساز میتواند از یک تا بیش از پنجاه سیم داشته باشد؛ اما نوع اروپایی آن معمولاً بین ۳۰ تا ۴۰ سیم دارد.
زیتر را روی میز یا روی پاهای نوازنده قرار میدهند و با انگشتان یا یک مضراب مینوازند. سیمهای نزدیکتر با دست چپ و سیمهای دورتر با دست راست نواخته میشوند. سیمهای سمت چپ معمولاً در دستههای سه یا چهارتایی قرار دارند و برای نواختن آکورد با دست چپ استفاده میشوند. سیمهای سمت راست نیز به صورت تکی یا دوتایی هستند و برای نواختن ملودی کاربرد دارند.
این موضوع را بهتر بشناسید با مطالعه داستان سه تار ناصرالدین شاه و استاد عبادی.
در این مقاله احمد عبادی، نوازنده صاحب سبک سه تار اطلاعات مفیدی آمده است.
اگر سوالاتی دارید، مقاله تاریخچه سیاه بازی به شما کمک خواهد کرد.
برای درک عمیقتر این موضوع، مطلب نقاره زنی چیست؟ را بخوانید.
کوک زیتر ممکن است بر اساس سازنده یا مدل آن متفاوت باشد. معمولاً روی بدنه ساز یک نمودار رنگی نصب شده یا زیر سیمها برچسبی وجود دارد که کوک صحیح را نشان میدهد. امروزه اصطلاح زیتر معمولاً به سه نوع اصلی اشاره دارد: زیتر کنسرت، زیتر آلپاین و زیتر آکورد.
تاریخچه ساز زیتر
کهنترین سازی که از خانوادهٔ زیتر کشف شده، یک گوکین چینی است که در آرامگاه مارکیز یی زنگ پیدا شده و قدمت آن به ۴۳۳ سال پیش از میلاد میرسد.
در اواخر سدهٔ هجدهم، دو گونهٔ اصلی از زیتر کنسرتی در اروپا پدید آمد: زیتر سالزبورگ که یک سمت آن گرد و از نوازنده دور بود، و زیتر میتنوالد که هر دو طرف آن گرد بود. هر دو گونه هنوز هم در اجراهای امروزی دیده میشوند، اما سبک سالزبورگ رواج بیشتری دارد.
در آغاز سدهٔ نوزدهم، زیتر به یک ساز محلی پرطرفدار در باواریا و اتریش تبدیل شد و با نام Volkszither شناخته میشد. یوهان پتزمایر، نوازندهای اهل وین، از استادان نامدار این ساز شد و آن را به سازی محبوب در خانهها تبدیل کرد.
این ساز دو دوره محبوبیت را در ایالات متحده تجربه کرد. دورهٔ نخست از اواخر سدهٔ نوزدهم تا اوایل سدهٔ بیستم بود که زیتر در بسیاری از خانهها دیده میشد. در دههٔ ۱۹۲۰، با افزایش علاقه به سازهای زهی دیگر بهویژه گیتار و رواج سبک جدید موسیقی جاز، از محبوبیت زیتر کاسته شد.
در دههٔ ۱۹۵۰، پس از موفقیت فیلم بریتانیایی “The Third Man”، بار دیگر توجه به زیتر افزایش یافت. این محبوبیت تازه تا دههٔ ۱۹۶۰ ادامه داشت و نوازندگانی چون کاراس، راث ولکام و شرلی آبیکر آلبومهای پرفروشی ارائه کردند. با این حال، این علاقه بار دیگر در اواخر دههٔ ۱۹۶۰ رو به کاهش گذاشت.
برای یادگیری پیشرفته، به تاریخچه ساز افسانه ای چنگ مراجعه کنید.