فوگ یکی از قالبهای اصلی و اساسی در موسیقی دوره باروک به شمار میرود. کلمه فوگ در لاتین به معنی «گریز» یا «تعقیب» است. این فرم موسیقایی، از پیچیدهترین و پرچالشترین قالبها بر پایه چندصدایی است که در آن، هدایت و هماهنگی چند خط ملودیک مستلزم تسلط کامل بر دانش کنترپوان میباشد. فوگ را میتوان برای دستهای از سازها، گروههای خوانندگان یا حتی یک ساز تکی مانند ارگ یا هارپسیکورد نوشت. در ادامه این نوشته در وبلاگ مدیر تولز، بیشتر با فوگ آشنا خواهید شد.
توصیه میکنیم این مطلب تاثیر موسیقی بر جنین و نوزاد را حتماً بخوانید.
فوگ فرمی مهم و بنیادی در موسیقی باروک
فوگ یک قطعه موسیقی چندصدایی است که بر پایه یک نغمه اصلی به نام سوژه شکل میگیرد. در این فرم موسیقایی، خطهای ملودیک مختلف یا بخشهای آوازی، نغمه اصلی را به صورت تقلیدی دنبال میکنند.
برای یادگیری پیشرفته، به بیوگرافی استاد داوود آزاد مراجعه کنید.
پایینترین خط ملودیک، چه آوازی باشد و چه سازی، سوپرانو نام دارد و بمترین خط نیز باس خوانده میشود. معمولاً ساختار فوگ شامل سه، چهار یا پنج خط صوتی (مانند سوپرانو، آلتو، …) است.
هرچند نغمه اصلی فوگ ثابت است، اما با حرکت به تنالیتههای مختلف و یا درآمیختن با ایدههای ریتمیک و ملودیک گوناگون، معنا و حالت تازهای پیدا میکند.
توصیه میکنیم این مطلب آشنایی با موسیقی محرم و سازهای مورد استفاده در آن را حتماً بخوانید.
تاریخچه
فوگ یک اصطلاح موسیقایی است که نخستین بار در سال ۱۳۳۰ میلادی پدید آمد. در آن زمان، یک نظریهپرداز موسیقی به نام «ژاکوب لیژ» قطعهای با عنوان «موسیقی آینهای» خلق کرد. فوگ در واقع از شیوهای به نام تقلید سرچشمه گرفت؛ به این صورت که یک خط ملودیک از نت متفاوتی تکرار میشد.
جوزفو زارلینو، آهنگساز و نویسنده دوره رنسانس، از نخستین افرادی بود که تفاوت میان دو شیوه کنترپواننویسی در فوگ و کانن (که به آن تقلید میگفتند) را شناسایی کرد.
در آغاز، این روش برای کمک به بداههنوازی به کار میرفت، اما در دهه ۱۵۵۰ میلادی، به صورت یک قالب ترکیبی درآمد. پس از آن، روش پالسترینا، آهنگساز ایتالیایی، شکل گرفت. آثار او بر پایه کنترپوان مدال و موسیقی تقلیدی بود و نوشتههای «شبهفوگ» او اساس ساخت «موتِت»ها قرار گرفت. سبک پالسترینا در شیوههای تقلیدی و «موتِت»هایش با فوگ امروزی تفاوت داشت؛ در آثار او هر متن یا مضمون به صورت جداگانه ارائه میشد، در حالی که در فرم جدید فوگ، یک موضوع اصلی در سراسر قطعه گسترده میشود.