عاشیقها هنرمندانی هستند که با ساز و آواز، روایتگر باورها، رنجها، آرزوها، دلاوریها و داستانهای پهلوانی مردم میباشند. آنها گاهی همچون بزرگان و دانایان قوم خود عمل کرده و به همین دلیل نزد مردمان ترک از جایگاه بلند و احترام ویژهای برخوردارند. این هنرمندان با الهام از زیباییهای زندگی و طبیعت و ارزشهای ناب انسانی، احساسات و آرزوهای خود و مردمشان را در قالب آواز و نوازندگی بیان میکنند. در ادامه این نوشته در وبلاگ مدیر تولز، بیشتر با دنیای عاشیقها آشنا خواهید شد.
عاشیق ها به چه افرادی گفته می شود؟
عاشیق یا آشیق، هنرمندی دورهگرد است که هم شعر میسراید و هم با ساز، آواز میخواند. او فردی آگاه و با دانش نسبت به مسائل دینی است، انسانی پاکدامن که نزد همگان محترم و گرامی است و در غم و شادی مردم شریک میشود.
عاشیق همیشه به دنبال ایجاد فضای شاد و برگزاری جشن است و مراسمی مانند عروسی بدون حضور او، گرمی و رونق کمتری دارد. پیش از آن که واژه «عاشیق» رایج شود، این هنرمندان با نام ترکی «اوزان» شناخته میشدند. عاشیقها معمولاً در خواندن بداهه مهارت دارند و گاهی هم شعر و آهنگ آثار خود را خودشان میسازند.
همچنین هنرمندانی مشابه عاشیقهای آذربایجان در میان دیگر مردمان ترکزبان، با عنوانهایی مانند عاشوق، بامسی، باکسی و بخشی دیده میشوند. برخی از اقوام غیر ترک نیز هنرمندانی با همین ویژگیها دارند که گاه با همین نام و گاه با نامهای دیگر شناخته میشوند؛ مانند بخشیها و بخشوهای جنوب ایران و دیگر مناطق کشور.
در گذشته، فرمانروایان ترک در سفرهای جنگی خود، اوزانها را همراه میبردند تا با خواندن شعرهای حماسی، روحیه جنگجویان را بالا ببرند و آنان را تشویق کنند.
معنای واژه عاشیق:
برای واژه «عاشیق» چند دیدگاه مختلف مطرح شده است:
۱ – ممکن است از ریشه عربی «عاشق» به معنی دوستدار گرفته شده باشد.
۲ – شاید از مصدر ترکی «آشیلماق» (aşilmagh) به معنای تلقین کردن یا تزریق کردن آمده باشد.
۳ – احتمال دارد از واژه ترکی «ایشیق» (ışigh) به مفهوم نور و روشنایی ریشه گرفته باشد.
معنای اول و سوم در شعرهای عاشیقی و میان مردم رواج دارند، اما نظریه دوم بیشتر در محافل دانشگاهی و پژوهشی مورد بحث قرار می گیرد.
نشانهایی از عاشیقها در موزه ایران باستان و موزه لوور
در بخش تاریخ ایلام موزه ایران باستان و موزه لوور، پیکرههای کوچکی از نوازندگان با قدمتی دو هزار سال پیش از میلاد دیده میشوند. این پیکرهها، مانند عاشیقهای امروزی، ایستادهاند و ساز خود را روی سینه نگه داشتهاند. وجود چنین نوازندگانی که تنها در میان ترکان امروزی مشابه آنان یافت میشود، نشاندهنده پیشینه کهن هنر موسیقی عاشیقی در میان ترکان است.
امروزه هنر عاشیقی در میان مردم کشورهایی مانند ایران، جمهوری آذربایجان، ترکیه، ترکمنستان، قفقاز و دیگر مناطق ترکنشین زنده و پویا است. عاشیقهای آذربایجانی، وارث یکی از پربارترین بخشهای ادبیات و فرهنگ شفاهی آسیا به شمار میروند.