ساز قارمون یا گارمون، یکی از سازهای اصلی در موسیقی مردم روسیه و منطقه قفقاز است. این ساز از نظر شکل ظاهری، بسیار به آکوردئون شبیه است. در این نوشته از وبلاگ مدیر تولز، میخواهیم بیشتر با این ساز آذربایجانی آشنا شویم. پیشنهاد میکنیم تا پایان این مطلب با ما همراه بمانید.
ساز قارمون یا گارمون
ساز گارمون که با نامهای قارمان یا قارمون نیز شناخته میشود، در میان مردمان روس، آذربایجانیهای ایران، چچنها، تاتارها و چرکسها رواج دارد. این ساز جایگاه ویژهای در موسیقی آذربایجانی دارد.
گارمون در واقع نوعی آکاردئون است که هنرمندان آذربایجانی آن را با موسیقی محلی خود هماهنگ کردهاند. این تغییرات باعث شده تا گارمون به یک ساز بومی و محلی در منطقه آذربایجان تبدیل شود که نشاندهنده ذوق و مهارت سازندگان و نوازندگان آن است. این ساز بهویژه در استان آذربایجان شرقی کاربرد بیشتری دارد.
تاریخچه ساز گارمون
این ساز توسط فردی به نام چالکوف ابداع شد و بعدها در روسیه محبوبیت پیدا کرد. در آنجا به آن هارمونیا یا هارمون میگفتند. اما به دلیل سختی تلفظ حرف «ه» در زبان مردم قفقاز، نام آن به قارمونیا یا قارمون تغییر یافت. روسیه در گذشته بزرگترین کارگاه ساخت این ساز به شمار میرفت.
انواع گارمون
ساز گارمون روسی انواع مختلفی دارد که هر کدام نام مخصوص به خود را دارند. از جمله این انواع میتوان مارین، تاتار، آرخیپ، کارپوشکین، ویتکا، والنتین، استالبوف و کاباردین را نام برد. معمولاً هر نوع از این سازها به نام منطقهای که در آن رواج دارد، شناخته میشود.
به نظر میرسد گارمون در نیمه دوم قرن نوزدهم به آذربایجان وارد شده و به این ترتیب، جای خود را در موسیقی این منطقه باز کرده است. نوازنده سرشناس آذربایجان، مرحوم احد علیان، که به کوراحد معروف بود، گام کروماتیک این ساز را تکمیل کرد.
گارمون امروزه به عنوان یکی از صنایع دستی استان آذربایجان شرقی شناخته میشود. دلیل این موضوع آن است که تمام مراحل ساخت این ساز، از ابتدا تا پایان، با مهارت دست و بدون استفاده از ماشین انجام میگیرد.
جنس ساز گارمون
ساز قارمون که دارای صفحهکلید است، عمدتاً از چوب گردو ساخته میشود. در نمونههای باکیفیت و مرغوب، از چوب لیمو برای بخش بدنه استفاده میگردد. سایر قسمتهای ساز نیز از چوب گردو بوده و با نقشهای صدفی تزئین میشود.
این ساز باید در محیطی خشک و به دور از رطوبت و هوای سرد نگهداری شود و دمای اتاق باید معمولاً بالاتر از ۲۰ درجه سانتیگراد باشد. همچنین درب جعبهٔ آن را باید با آرامی و بدون فشار باز و بسته کرد.