ساز هاردی-گاردی که با نام هردی-گردی هم شناخته میشود، قدیمیترین ساز زهی به شمار میرود که مضرابهای آن به کلیدهایی متصل شدهاند. در این نوشته از وبلاگ مدیر تولز، بیشتر با این ساز ویژه و جالب آشنا خواهید شد.
ساز عجیب و منحصر به فردی به نام هردی گردی
هردی گردی یک ساز موسیقی با سیم است که برای نواختن آن از یک دسته چرخان استفاده میشود. برخلاف ویولن که آرشه به صورت کمانی حرکت میکند، در این ساز یک چرخ با کمک دسته میچرخد و نقش آرشه را بازی میکند.
این چرخ معمولاً از جنس چوب است و لبه آن با ماده چسبناک صمغ پوشیده شده است. وقتی نوازنده دسته را میچرخاند، چرخ به سیمها برخورد کرده و آنها را به لرزش درمیآورد و صدا تولید میشود.
سیمهای اصلی ساز نتهای ملودی را مینوازند، درست مانند ویولن. همچنین بیشتر هردیگردیها سیمهای واخوان دارند که همیشه یک نت ثابت را اجرا میکنند و صدایی پسزمینه ایجاد مینمایند. این ویژگی باعث شده تا صدای هردی گردی شبیه به ساز نی انبان شود.
به همین خاطر، در موسیقی محلی معمولاً این ساز را به جای نی انبان یا در کنار آن به کار میبرند.
شکل ساز هردی – گردی
پالمر با بررسی گذشته این ساز، ۲۳ گونه متفاوت از آن را شناسایی کرده و تا امروز هم هنوز طرح یکدست و ثابتی برای ساز هردی-گردی تعیین نشده است. معروفترین و پرکاربردترین نوع آن، ساز ششسیم فرانسوی به نام vielle à roué است.
انواع محلی و منطقهای دیگری نیز از این ساز ساخته شدهاند که هرچند در خارج از فرانسه بیشتر به عنوان یک ساز محلی شناخته میشوند، اما هواداران زیادی در سراسر جهان دارند.
این ساز عمدتاً در دو سبک اصلی از نظر شکل کاسه تولید میشود. در یک مدل، بدنه آن شبیه گیتار و پشت آن مانند ساز لوت است. هر دو نوع در مناطق فرانسویزبان دیده میشوند، اما نمونههای گیتارشکل در دیگر مناطق رواج بیشتری دارند. همچنین، نوع جعبهای simphonia آن نیز معمولاً توسط نوازندگان موسیقی کهن و تاریخی مورد استفاده قرار میگیرد.
نحوه نوازندگی
این ساز از جمله اولین سازهایی است که مضرابهایش به کلیدها وصل شدهاند.
صدای آن با چرخاندن یک چرخ که به کمک یک دسته کوچک حرکت میکند، تولید میشود.
لبه بیرونی این چرخ با مادهای به نام صمغ پوشیده شده؛ به همین خاطر وقتی دست از حرکت میایستد، چرخش چرخ باعث لرزش سیمها و در نتیجه تولید صدا میشود.
همچنین این چرخ با نگه داشتن سیم، صدای ساز را در حالت کشیده و ثابت حفظ میکند.
در ساز هردی-گردی برخی سیمها صدایی ثابت تولید میکنند؛ اما بقیه سیمها طوری کوک شدهاند که نتهای گوناگونی را اجرا کنند.
کلیدهای روی ساز وقتی فشار داده میشوند، به سیمها ساییده شده و آنها را در جای خود محکم میکنند تا نت مورد نظر شنیده شود. این کار شبیه کاری است که نوازنده ویولن هنگام نوازندگی انجام میدهد.
به طور کلی، این ساز جالب شباهتهای زیادی به ویولن دارد و به همین دلیل بسیاری از اصول نواختن آن با ویولن مشترک است.
فستیوالهای هردی گردی
در اروپا فستیوالهای زیادی با حضور نوازندگان هردی-گردی برگزار میشود. معروفترین این فستیوالها از سال ۱۹۶۷ در سنت کارتیر در مرکز فرانسه برپا شده است.
در سال ۲۰۰۹، این فستیوال به نزدیکی پاریس منتقل شد و در هفتههای منتهی به چهاردهم ژولای (روز باستیل) برگزار میگردد.