عبدالله خان دوامی یکی از هنرمندان بزرگ و استادان موسیقی سنتی ایران به شمار میرود. از او تعدادی نوارهای آموزشی به جا مانده که برای یادگیری موسیقی بسیار مفید هستند. کتاب نت، مجموعه آوازها و ترانههای قدیمی که او اجرا کرده، با تلاش فرامرز پایور منتشر شده است. همچنین، مجموعهای از نوارهای مربوط به آوازهای او نیز در دسترس علاقهمندان قرار گرفته است. در ادامه این نوشته، با زندگی و آثار این استاد برجسته بیشتر آشنا خواهید شد.
زندگینامه عبدالله دوامی
عبدالله دوامی در سال ۱۲۷۰ خورشیدی در روستای طاد، که بخشی از منطقه تفرش است، متولد شد. پدر او، ابوالقاسمخان دوامی، از زمینداران کوچک همان ناحیه بود. هنگامی که عبدالله هشت ساله شد، به همراه خانواده به تهران نقل مکان کرد. در سالهای نوجوانی، نزد علی خان نایب السلطنه به شاگردی پرداخت و ردیف آوازی راست پنجگاه را از او آموخت. پس از آن، نزد استادان بزرگ دیگری همچون میرزا عبدالله، آقا حسینقلی، درویش خان و حسین خان اسماعیل زده نیز به فراگیری موسیقی ادامه داد.
برای اطلاعات بیشتر، به مقاله ۹ حقایق جالب درباره ویولن سل مراجعه کنید.
در همان دوران، یک مدرسه شبانه برای آموزش موسیقی زیر نظر رکنالدین خان مختاری راهاندازی شد. از عبدالله دوامی، ابوالحسن صبا و علیاکبر خان شهنازی (فرزند میرزا حسینقلی) دعوت شد تا در این مدرسه و در سه سطح مقدماتی، متوسطه و پیشرفته به تدریس بپردازند.
ضبط موسیقی عبدالله دوامی
عبدالله دوامی به همراه چند تن از هنرمندان برجسته آن زمان، مانند ابوالحسن اقبالآذر، درویش خان، سید حسین طاهرزاده و باقرخان رامشگر، در سال ۱۲۹۳ به شهر تفلیس رفتند تا قطعاتی از موسیقی سنتی ایران را روی صفحههای گرامافون ضبط کنند. اما متأسفانه به دلیل آغاز جنگ جهانی اول، تعداد بسیار کمی از این صفحهها به دست مردم ایران رسید.
عبدالله دوامی از سال ۱۳۰۵ به بعد، که آخرین اجرای عمومی خود را به یاد درویشخان برگزار کرد، دیگر بر روی صحنه برای عموم حاضر نشد. با این حال، او در کنار شغل اداری خود، به آموزش هنرجویان مشتاق ادامه داد و به آنها ردیفهای آوازی و ترانههای ریتمیک قدیمی را یاد میداد.
آثار دوامی
از دوامی به عنوان گنجینهای ارزشمند از نغمههای آوازی و سازی و قطعات اصیل گذشته یاد میشود. او تمام عمرش هر چه میدانست، با سخاوت و بیچشمداشت به هنرجویان جوان آموزش داد.
کتابی از تصنیفهای قدیمی او (بیش از ۱۸۶ تصنیف) که توسط فرامرز پایور نتنویسی و آوانگاری شده، منتشر گردیده است. همچنین پایور، ردیف آوازی او را نیز به خط نت درآورد.
برای اطلاعات بیشتر، به مقاله آشنایی با ساز بندیر مراجعه کنید.
توصیه میکنیم این مطلب کلوب ۲۷؛ افسانه غمگین موسیقی راک اند رول را حتماً بخوانید.
اگر سوالاتی دارید، مقاله امیرسالار کرامتی | مدرس هنگدرام به شما کمک خواهد کرد.
صفحههای گرامافون به همراه هنرمندانی مانند درویش خان، سیّد حسین طاهرزاده، ابوالحسن اقبال آذر و باقر خان رامشگر، نوارهای آموزشی خصوصی برای شاگردانش و همچنین پنجاه تصنیف از عارف قزوینی (که توسط ابراهیم منصوری ضبط شده) از او به یادگار مانده است.
اطلاعات جامعتری در مورد این موضوع را در زندگینامه مهران روحانی،آهنگساز برجسته ایرانی پیدا کنید.
از کارهای ماندگار او میتوان به تلاشهایش در زمینه آموزش موسیقی اشاره کرد، اما برجستهترین اثر باقیمانده از این استاد، مجموعهای از ردیفهای آوازی و تصنیفهای قدیمی است که به همت فرامرز پایور به چاپ رسیده است.
شاگردان دوامی
او تا آخرین روزهای زندگیاش با پشتکار و عزم راسخ به آموزش موسیقی مشغول بود؛ چه در هنرستان آزاد موسیقی ملی و مکتب صبا، و چه با تدریس خصوصی در منزل شخصیاش. استادانی چون ابوالحسن صبا، فرامرز پایور، محمود کریمی، نصرالله ناصحپور، محمدرضا شجریان، محمدرضا لطفی، ناصر فرهنگفر، حسین علیزاده، پرویز مشکاتیان، داریوش طلایی، مجید کیانی، محمد حیدری، فاطمه واعظی (پریسا)، فاخره صبا، تورج کیارس، کریم صالح عظیمی، شاپور حاتمی، نورعلی برومند، شهرام ناظری، سیما بینا و رامبد صدیف تنها نمونههایی از شاگردان پرتعداد او به شمار میروند.
دوامی با حفظ و نگهداری مجموعه ردیفهای آوازی ایران و آموزش آن به هنرجویان، مانع از نابودی بخش بزرگی از دانش و میراث کهن موسیقی شد و تمام تلاش خود را به کار بست تا این گنجینه را به شکلی صحیح و کامل به نسلهای بعد منتقل کند.
ویژگیهای آوازی عبدالله دوامی
در سبک آوازی استاد دوامی، ویژگیهای زیبا و منحصربهفردی دیده میشود. از جمله این ویژگیها میتوان به تحریرهای سریع و چکشی، اجرای غلتها و آکسانهای دقیق و همچنین ملودیپردازی ظریف و گوشنواز در بخشهای مختلف آواز اشاره کرد. علاوه بر این، ایشان در تلفیق بخشسازی و آواز نیز مهارت بسیاری داشتند و این دو را به شکلی هماهنگ و زیبا درمیآمیختند.
توصیه میکنیم این مطلب آشنایی با ساز خوش آهنگ و قدیمی فاگوت را حتماً بخوانید.
عبدالله دوامی در زمستان سال ۱۳۵۹، وقتی از خانه خارج شد، کلید آپارتمان را با خود نبرده بود. برای اینکه مجبور نباشد پشت در بماند، در حالی که نزدیک به ۹۰ سال داشت، تصمیم گرفت از پنجره بالا برود. متأسفانه در همین حین، بیدقتی کرد و به زمین افتاد.
در این اتفاق، استخوان لگن او شکست و در بیمارستان بستری شد. به دلیل مشکل فراموشی، داروهای مسکنی که پزشک تجویز کرده بود را بیشتر از مقدار لازم مصرف کرد و دچار مسمومیت دارویی شد. در نهایت، استاد عبدالله دوامی در شب بیستم دی ماه ۱۳۵۹، در بیمارستان چشم از جهان فروبست.