برای اینکه صدای گیتارتان همیشه زیبا و رسا باشد، باید در مراقبت از آن بکوشید و مانند هر وسیلهٔ ارزشمند دیگری، به بخشهای مختلف آن توجه کنید. یکی از کارهای ضروری که هر نوازندهای باید انجام دهد، رگلاژ گیتار است. در ادامه، با این موضوع بیشتر آشنا خواهید شد.
ساز گیتار
گیتار یک ساز موسیقی است که سیم دارد و معمولاً با انگشت یا مضراب نواخته میشود. وقتی سیمهای آن به لرزه درمیآیند، صدا تولید میکنند و به همین دلیل آن را در دستهی سازهای زهی قرار میدهند. گیتار معمولاً شش سیم دارد. این ساز گذشتهی طولانی و پرباری هم از نظر شکل ساخت و هم از نظر روشهای نواختن دارد. همچنین، گیتار همراه با تغییر و تحولات موسیقی در غرب پیشرفت زیادی کرده و انواع مختلفی از آن پدید آمده است. امروزه این ساز جایگاه مهم و ویژهای در موسیقی در سراسر جهان دارد.
رگلاژ گیتار
تنظیم گیتار که در ایران به آن رگلاژ هم میگویند، یکی از کارهای مهم برای مراقبت از این ساز است. انجام این تنظیمات سخت نیست و اگر آن را به خوبی یاد بگیرید، نواختن گیتار برای شما لذتبخشتر خواهد شد.
سیمهای گیتار عمر مشخصی دارند و معمولاً بعد از مدتی (مثلاً شش ماه) خاصیت ارتجاعی خود را از دست میدهند. در این حالت، نواختن سختتر میشود و علاوه بر این، ممکن است به فرتهای گیتار هم آسیب بزنند و روی کیفیت صدا هم اثر منفی بگذارند.
با هزینه کمی میتوانید در بازههای زمانی مشخص، گیتارتان را سرویس و رگلاژ کنید. این کار از مشکلاتی مانند ترک خوردن یا ساییدگی فرتها و همچنین ایجاد صدای ناخوشایند جلوگیری میکند. در نتیجه، از سالم بودن سازتان مطمئن میشوید و با خیال راحت از نواختن آن لذت میبرید.
روش رگلاژ گیتار کلاسیک
تنظیم تراسراد (TRUSSROD)
یک گیتار خوب و مناسب باید دستهای کاملاً صاف و بدون خمیدگی داشته باشد. در گیتارهای کلاسیک جدید، داخل دسته یک میله فلزی به نام «تراسراد» کار گذاشته میشود.
تراسراد در واقع میلهای است که پیش از نصب صفحه انگشتگذاری (فرتبورد)، درون دسته گیتار قرار میگیرد. این میله در یک سر خود یک پیچ تنظیم دارد که با چرخاندن آن میتوان انحنای دسته گیتار را اصلاح کرد و آن را صاف نگه داشت.
تنظیم گیتار کلاسیک چگونه انجام میشود؟
تنظیم گیتار کلاسیک به فرآیندی گفته میشود که در آن سیمهای گیتار به شکلی دقیق کوک میشوند تا هنگام نواختن، هر نت به درستی و با کیفیت مطلوب شنیده شود. این کار باعث میشود صدای گیتار هماهنگ و زیبا باشد و نوازنده بتواند قطعات موسیقی را به بهترین شکل اجرا کند.
برای این تنظیم، معمولاً از یک دستگاه کوککن (تیونر) یا نرمافزارهای مخصوص استفاده میشود تا هر سیم به فرکانس دقیق خود برسد. سیمهای گیتار کلاسیک به ترتیب از پایین به بالا با نتهای می (E)، سی (B)، سل (G)، ر (D)، لا (A) و می (E) کوک میشوند.
دقت در این تنظیم بسیار مهم است، زیرا بر کیفیت نواختن و احساسی که موسیقی به شنونده منتقل میکند، تأثیر مستقیم دارد.
تنظیم زاویه نک در رگلاژ گیتار کلاسیک
در حالت مطلوب، قطعهی سر دسته یا همان «نک» باید با یک زاویهی بسیار کم روی بدنهٔ گیتار نصب شود، بهطوری که هیچ فشاری به سیمها وارد نشود. بهتر است نک را کمی به سمت پایین مایل کنید تا قسمت بالایی صفحهی انگشتگذاری در امتداد صفحهٔ اصلی بدنه قرار گیرد. همچنین نک باید آنقدر کوتاه باشد که آخرین فرت دقیقاً قبل از نقطهٔ اتصال به بدنه قرار بگیرد.
اگر زاویهٔ نک بهدرستی تنظیم شده باشد، صفحهی فرتبرد باید از بالای «بریج» یا پایهٔ سیمها عبور کند.
رگلاژ نات گیتار کلاسیک
بعد از اینکه مشکل میله تراس و زاویهٔ نت کاملاً برطرف شد، میتوانید اکشن گیتار را در قسمت نت تنظیم کنید. برای این کار، هر سیم را بعد از فرت دوم به سمت پایین فشار دهید و سپس اکشن را در فرت اول بررسی کنید.
میتوانید اکشن گیتارتان را با کمک شیارهای روی نت، و با استفاده از یک سوزن نازک، پایین بیاورید. بعد از اتمام تنظیم نت، پیشنهاد میکنیم کمی روغن مخصوص داخل شیارها بزنید. این کار وقتی سیمها کوک هستند، از پایین رفتن بیش از حد نت جلوگیری میکند.
تنظیم سدل
بلندی سدل گیتار نقش کلیدی در تنظیم فاصله سیمها از دسته گیتار دارد. فقط بعد از انجام تمام مراحل قبلی، نوبت به کار روی سدل میرسد. برای تنظیم سدل، با استفاده از یک بلوک سنباده و کاغذ سنباده، مقداری از material آن را برداشته و کم میکنیم.
بخش بالایی سدل باید کمی فرورفتگی یا قوس داشته باشد تا سیمهای نازک در موقعیتی کمی پایینتر قرار بگیرند. استانداردهای کلی برای فاصله سیمها در مدلهای مختلف گیتار متفاوت است، اما بهطور معمول و رایج، فاصله ۳/۱۶ اینچی در فرت دوازدهم قابل قبول است.
چه زمانی باید گیتار خود را رگلاژ کنیم؟
در ادامه، چند موقعیت معمول که نشان میدهد ساز شما نیاز به تنظیم دارد، آورده شده است:
* اگر از آخرین باری که گیتارتان را تنظیم کردهاید، بیش از یک سال گذشته است.
* اگر به تازگی یک گیتار نو خریدهاید و میخواهید آن را مطابق با سبک نوازندگی خودتان تنظیم کنید.
* اگر یک گیتار کارکرده خریدهاید و از زمان آخرین تنظیم آن اطلاعی ندارید.
* اگر فاصله سیمها از صفحه انگشتگذاری (دسته) زیاد شده و نواختن را برای شما سخت کرده است.
* اگر بعضی از نتها صدای ناخوشایندی میدهند یا اصلاً صدایی از آنها شنیده نمیشود.
* اگر کوک ساز در حالت عادی به هم ریخته است؛ مثلاً وقتی یک نت و اکتاوِ همان نت (روی یک سیم) با هم هماهنگ و کوک نیستند.
* اگر آسیب واضح و قابل مشاهدهای به ساز شما وارد شده است.
* اگر لبههای تیز فرتها (میلههای فلزی روی دسته) هنگام نواختن، دست شما را اذیت میکند.
* اگر گیتارتان به سرعت از کوک خارج میشود و کوک خود را حفظ نمیکند.
* اگر یکی از سیمها مدام در یک نقطه خاص پاره میشود؛ برای مثال، اگر همیشه نزدیک به خرک (بریج) یا شیطانک (نات) پاره میشود.