در نوشتههای قبلی دربارهٔ ملودی صحبت کردیم. به زبان ساده، ملودی همان صدایی است که هنگام زمزمهٔ یک آهنگ با دهان خود ایجاد میکنید. اما ساختن ملودی با آهنگسازی متفاوت است. برای اینکه با تفاوتهای اصلی میان «ملودیساز» و «آهنگساز» آشنا شوید، ادامهٔ این مطلب را در وبلاگ آموزشگاه موسیقی الهام مطالعه کنید.
تعریف اصلی و تفاوت ملودیساز و آهنگساز
برای پاسخ به این پرسشها، ابتدا باید ببینیم در سطح جهانی چه استانداردی برای تعریف این نقشها وجود دارد و ما در ایران چگونه آنها را تعریف میکنیم. نمونهٔ واضح این تفاوت، در تعریفِ ملودیساز، آهنگساز و تنظیمکننده دیده میشود.
شاید بسیاری از شما بدانید که در ایران، به کسی که شعر را تحویل میگیرد و نحوهٔ خوانده شدن آن را مشخص میکند، «آهنگساز» گفته میشود! در حالی که این شخص در واقع فقط ملودیساز بخش آوازی (وکال) است، نه یک آهنگساز کامل.
برای درک راحتتر مفهوم «ملودیساز» میتوانید اینطور تصور کنید: تمام بخشهای موسیقی را کنار بگذارید، آنچه باقی میماند فقط صدای خواننده است. به این خط آوازی، وکال گفته میشود. ملودیساز تنها همین خط ملودیک آواز را خلق میکند و مشخص مینماید که یک شعر باید چگونه خوانده شود. میتوان گفت ریشهٔ یک اثر موسیقی پاپ در همین ملودی وکال است و همهٔ بخشهای دیگر با توجه به این مؤلفه ساخته میشوند.
اشتباهات رایج
در ایران معمولاً به اشتباه به فردی که ملودی اصلی را میسازد، آهنگساز گفته میشود. در حالی که کسی که با همکاری نوازندگان و دیگر عوامل، قطعه موسیقی را کامل میکند، تنظیمکننده نام دارد. موضوع جالب این است که در این فرآیند، نوازندگان اغلب نقش بیشتری در خلق اثر دارند تا ملودیساز یا تنظیمکننده. اما چرا چنین اتفاقی میافتد؟
دلیلش این است که حدود ۹۰٪ از نوازندگیها در موسیقی پاپ ایران به صورت بداهه انجام میشود و آهنگسازی به معنای واقعی — که در آن برای هر بخش نتنویسی دقیق وجود داشته باشد — کمتر دیده میشود. بنابراین میتوان گفت در موسیقی پاپ ایران آهنگسازی به شکل کلاسیک آن کمتر اتفاق میافتد و به ندرت پیش میآید که یک قطعه کاملاً بر اساس اصول آهنگسازی ساخته شود. البته افرادی مانند کارن همایونفر، آریا عظیمنژاد و برخی دیگر هستند که حتی هنگام ورود به بازار موسیقی معمولاً تعریف درست آهنگسازی را رعایت میکنند؛ این افراد از استثناهای دنیای موسیقی ایران محسوب میشوند.
در ایران وظیفه آهنگسازی بین سه نقش تقسیم میشود: ملودیساز، تنظیمکننده و نوازنده. این سه بخش با هم ترکیب میشوند تا کار تکمیل و اثر نهایی خلق شود. در بیشتر قطعات پاپ و راک ایرانی، به جز صدای خواننده، هر صدای دیگری که میشنوید حاصل کار تنظیم است و کیفیت آن نیز به مهندسی صدا بستگی دارد. این فرآیند شامل سازبندیها یا نوازندگیهای زنده و طبیعی (آکوستیک)، استفاده از فایلهای آماده (سمپل) و همچنین سازهای شبیهسازیشده (VST) میشود.