غار علیصدر، یکی از شگفتی‌های طبیعی ایران، در استان همدان قرار دارد. این غار از معروف‌ترین غارهای آبی جهان است و بازدیدکنندگان می‌توانند با قایق در دل آن حرکت کنند.
درون غار، دالان‌ها و تالارهای زیبا و پیچیده‌ای وجود دارد که با قایق می‌توان از میان آن‌ها گذشت. سقف و دیوارهای غار پوشیده از انواع قندیل‌ها و سنگ‌های آهکی است که در طول میلیون‌ها سال شکل گرفته‌اند. این مناظر طبیعی، جلوه‌ای تماشایی و به‌یادماندنی خلق کرده‌اند.
آب درون غار بسیار زلال و آرام است و از چشمه‌های زیرزمینی تأمین می‌شود. هوای درون غار در بیشتر روزهای سال خنک و مطبوع است و همین ویژگی، بازدید از آن را لذت‌بخش‌تر می‌کند.
این غار تنها یک جاذبه طبیعی نیست؛ بلکه تاریخ و افسانه‌هایی نیز به آن وابسته است. مردم منطقه داستان‌های مختلفی درباره آن نقل می‌کنند که بر جذابیت‌های این میره می‌افزاید.
امکانات رفاهی مناسبی مانند مسیرهای دسترسی آسان، قایقرانی امن و راهنمایان مجرب در اطراف غار فراهم شده تا گردشگران بتوانند با آرامش از این پدیده نادر دیدن کنند.
غار علیصدر یکی از جاذبه‌های دیدنی ایران است که در بلندای منطقه ساری‌قیه، نزدیک روستای علیصدر در شهرستان کبودراهنگ، استان همدان قرار گرفته است. در این نوشته، مطالبی درباره شناخت این غار، تاریخچه شکل‌گیری آن، دلیل انتخاب این نام، ویژگی‌های خاص و اطلاعات کلی درباره غار ارائه می‌شود.
آشنایی با غار علیصدر
غار علیصدر با ۱۲ کیلومتر طول و ارتفاع ۲۱۰۰ متری از سطح دریا، یکی از غارهای آبی-خشکی ایران به شمار می‌رود. این غار دارای بخش‌های خشک و همچنین قسمت‌هایی پر از آب است که می‌توان با قایق در آن‌ها حرکت کرد.
راهروها و دالان‌های پرپیچ‌وخم این غار، به وسیله دریاچه‌ای که در وسط آن قرار گرفته، به هم وصل می‌شوند.
به دلیل سخت بودن مسیرهای درون غار، تنها حدود ۳ کیلومتر از آن برای بازدید عموم مردم آماده و قابل استفاده است.
تاریخچه
در غار شگفت‌انگیز علیصدر، سنگ‌هایی وجود دارند که به گفته متخصصان، قدمت آن‌ها به ۱۳۶ تا ۱۹۰ میلیون سال پیش —یعنی دوره ژوراسیک— می‌رسد. این غار در گذشته‌های دور، پناهگاه امنی برای انسان‌ها بوده است.
درباره چگونگی شکل‌گیری این غار اینطور گفته‌اند که گاز دی‌اکسید کربن در آب باران حل شده و ماده‌ای به نام بی‌کربنات کلسیم را به وجود آورده است. این ماده به داخل لایه‌های ضخیم سنگ آهک نفوذ کرده و فضاهای خالی ایجاد کرده است. در طول میلیون‌ها سال، این فضاهای خالی به هم وصل شده و در نهایت غار علیصدر را تشکیل داده‌اند.
اهالی روستاهای اطراف از زمانی که متوجه وجود آب در این غار شدند، از آن استفاده می‌کردند. بعدها، آب اضافی نهر سراب را به سمت علیصدر هدایت کردند و سطح آب آن تا نزدیکی دهانه غار بالا آمد. به این ترتیب، غار به یک مخزن طبیعی آب تبدیل شد تا در ماه‌های گرم سال از آن بهره‌برداری شود.
استفاده از غار به عنوان مخزن آب، اگرچه دسترسی مردم به آب را آسان‌تر و مطمئن‌تر کرد، اما برای سال‌ها ورود به داخل غار را غیرممکن ساخت.
در سال ۱۳۳۶، یک زمین‌لرزه شدید در منطقه رخ داد که باعث قطع شدن آب نهر سراب شد. شش سال طول کشید تا آب غار دوباره به سطح طبیعی خود برگردد و راه ورود به داخل آن باز شود.
در سال ۱۳۴۲، گروهی کوهنورد به صورت حرفه‌ای از دهانه‌ای ۵۰ سانتی‌متری وارد غار شدند. آن‌ها با کاوش در تالارها، گذرگاه‌ها و دریاچه‌های داخلی، اطلاعات ارزشمندی درباره طول، عرض و عمق غار و دریاچه‌های آن جمع‌آوری کردند.
یازده سال بعد، در سال ۱۳۵۳، رئیس گروه کوهنوردی همدان با همکاری کوهنوردان، مردم منطقه و مسئولان محلی توانست دهانه غار را به ارتفاع ۳ متر و عرض ۵ متر باز کند.
از آن زمان، کارهای آماده‌سازی برای بازدیدکنندگان آغاز شد؛ کف‌پوش مناسب برای پیاده‌روی گذاشته شد، قایق‌هایی تهیه و سیستم روشنایی در غار نصب شد. سرانجام در سال ۱۳۵۵، این غار به روی همه مردم گشوده شد. به تدریج، جاده‌های منتهی به غار آسفالت شد، برق به روستای علیصدر و اطراف آن رسید و یک مهمانسرا برای استقبال از گردشگران در روستا ساخته شد.
علت نام‌گذاری غار علیصدر
در مدارک و نوشته‌های قدیمی مربوط به این منطقه، نام روستای علیصدر به صورت «علی سد» ثبت شده است. این نام‌گذاری به این دلیل بوده که در گذشته از این غار به عنوان یک سد طبیعی استفاده می‌شده است. همچنین، سرمای زیاد آب داخل غار هم باعث شده بود بعضی ها آن را «علی سرد» صدا کنند و این اسم حتی در شناسنامه‌های مردم روستا هم دیده می‌شود.
اما بعدها، وقتی برای روستا و این غار جاده‌سازی انجام شد، نام رسمی آن به «علیصدر» تغییر کرد و از آن زمان به همین نام شناخته می‌شود.
ویژگی‌ها و حقایق غار علیصدر
آب درون دریاچه غار کاملاً زلال و شفاف است. این آب بی‌رنگ و بی‌بو است و آنقدر تمیز است که می‌توان تا ۱۰ متری عمق آن را به وضوح دید.
عمیق‌ترین نقطه این دریاچه ۱۴ متر است.
این غار به خاطر داشتن مسیرهای آبی طولانی و گسترده، یکی از طولانی‌ترین مسیرهای قایقرانی را در میان غارهای آبی جهان دارد و همین موضوع آن را مشهور کرده است.
آب دریاچه به دلیل داشتن املاح و مواد معدنی زیاد، برای نوشیدن مناسب نیست.
اگرچه این غار پایین‌تر از سطح زمین قرار دارد، اما به خاطر نبود گازهای سمی، نفس کشیدن در آن کاملاً بی‌خطر است.
غار علیصدر در دسته غارهای زنده جهان قرار می‌گیرد، یعنی هنوز در حال تغییر و شکل‌گیری است.
درون غار، شکل‌ها و قندیل‌های طبیعی بسیاری دیده می‌شود که همه به دست طبیعت و بدون دخالت انسان ساخته شده‌اند. این مناظر با نورپردازی‌های هنرمندانه، جلوه‌ای تماشایی پیدا کرده‌اند. برای نمونه:
«میدان ستون‌ها» تخته‌سنگی بزرگ است که مانند یک ستون از سقف تا کف غار ادامه یافته است.
«آبشار سنگی» هم تخته‌سنگی است که شبیه یک آبشار یخ‌زده به نظر می‌رسد.
«پنجه اژدها» هم سنگی به رنگ زرد است که از سقف غار آویزان شده و شکل پنجه یک اژدها را دارد.
«تخت جمشید» نیز شامل چند ستون است که از کف غار بالا آمده‌اند و سرستون‌های آن‌ها شبیه به بنای تخت جمشید است.
از دیگر شکل‌های دیدنی این غار می‌توان به این موارد اشاره کرد: نی غار، گل کلمی، برفک، سوزنی، پنجه عقاب، دروازه غار و شیر غار.
یکی از شگفتی‌های غار علیصدر، نقش طبیعی کلمه جلاله «الله» بر دیواره آن است.
در بخشی از مسیر پیاده‌روی غار که به «تالار قندیل بزرگ» معروف است، یک قندیل بسیار بزرگ و زیبا وجود دارد.
این غار در یک منطقه کوهستانی و سردسیر در استان همدان واقع شده و بازدید از آن در فصل پاییز و زمستان می‌تواند سخت باشد.
دمای هوای درون غار در تمام طول سال تقریباً ثابت و خنک است.
سرانجام، غار علیصدر در سال ۱۳۸۷ به عنوان یک اثر ملی در فهرست میراث طبیعی ایران به ثبت رسید.
نکاتی در مورد غار علیصدر
در این بخش، به برخی از پرسش‌های رایج درباره غار علیصدر پاسخ می‌دهیم تا اطلاعات ساده و مفیدی در اختیارتان قرار گیرد.
– غار علیصدر چطور پیدا شد؟
برای آگاهی از چگونگی کشف این غار، می‌توانید به قسمت تاریخچه آن مراجعه کنید.
– انتهای غار کجاست؟
با وجود جستجوهای فراوان، هنوز کسی انتهای غار را پیدا نکرده و بخش‌های ناشناخته زیادی در آن باقی مانده است.
– آب غار از کجا می‌آید؟
آب این غار از چشمه‌های درون زمین و همچنین آب باران و برف تأمین می‌شود که به آرامی از سقف و دیواره‌های غار چکه می‌کند.
– آیا در غار موجود زنده وجود دارد؟
درون غار علیصدر، هیچ گونه حیوان یا گیاهی زندگی نمی‌کند.
– چه خطراتی غار را تهدید می‌کند؟
مهم‌ترین خطری که این غار آبی را تهدید می‌کند، کم شدن غیرعادی آب آن است که به خاطر خشکسالی‌های اخیر اتفاق افتاده است.
درباره غار حرا