طاق بستان مجموعه‌ای تاریخی و بسیار زیبا در شهر کرمانشاه است. این مکان یادگاری ارزشمند از دوران ساسانیان به شمار می‌رود و در دل کوهی سنگی حجاری شده است.
در این مجموعه می‌توانید چندین صحنه مهم را ببینید:
* نقش‌برجسته‌هایی که پادشاهان ساسانی را در حال دریافت حلقه فرمانروایی نشان می‌دهند.
* تصاویر شکارگاه‌های سلطنتی، هم شکار گوزن و هم شکار گراز.
* یک دریاچه زیبا و طبیعی که در پایین این سنگ‌نگاره‌ها قرار دارد و فضای دلنشینی ایجاد کرده است.
این حجاری‌ها نه تنها هنر ایرانیان باستان را به نمایش می‌گذارند، بلکه مانند یک کتاب سنگی، اطلاعات مهمی درباره شیوه حکومتداری، پوشش، باورها و آیین‌های آن دوران در اختیار ما می‌گذارند.
امروزه طاق بستان تنها یک مکان تاریخی نیست، بلکه به عنوان یک تفرجگاه و گردشگری طبیعی نیز مورد استقبال مردم و بازدیدکنندگان قرار می‌گیرد. این مجموعه، گواهی باشکوه بر تاریخ کهن و هنر بی‌نظیر این سرزمین است.
طاق بستان (طاق وسان) یک شاهکار هنری باشکوه از دوران ساسانیان است که با عظمت خود در شمال غربی شهر کرمانشاه می‌درخشد. در این نوشته، نگاهی دوباره به تاریخچه این بنای باستانی و بی‌نظیر می‌اندازیم. اگرچه این اثر نیز مانند بسیاری از آثار تاریخی دیگر در سال‌های اخیر کمتر مورد توجه قرار گرفته، اما هنوز هم شکوه و ارزش خود را در دید کسانی که به تاریخ و هنر علاقه‌مند هستند، حفظ کرده است.
طاق بستان از سه بخش اصلی تشکیل شده است:
یک سنگ‌نگاره و دو طاق سنگی که شامل یک طاق بزرگ و یک طاق کوچک می‌شوند.
این مجموعه در کنار چشمه‌ای قرار دارد که از دامنه کوه جاری می‌شود.
طاق بستان کتیبه ای سنگی
در طرف راست طاق، یک سنگ‌نگاره تاریخی مربوط به حدود ۱۶۰۰ سال پیش دیده می‌شود. این نگاره، تصویر اردشیر دوم، نهمین پادشاه سلسله ساسانی را نشان می‌دهد. در این نقش، اردشیر دوم با دست راست حلقه روبان پادشاهی را از اهورامزدا دریافت می‌کند و دست چپ خود را بر روی شمشیر گذاشته است. در بخش پایین کتیبه و زیر پای اهورامزدا و اردشیر دوم، امپراتور روم که شکست خورده است، دیده می‌شود.
در سوی دیگر، تصویر الهه میترا قرار دارد که نیلوفری آبی زیر پاهای اوست و چهره‌اش تابناک می‌درخشد. این کتیبه که صحنه دریافت تاج پادشاهی توسط اردشیر دوم از اهورامزدا را به نمایش می‌گذارد، جزئیات بسیار ظریفی دارد. از جمله این جزئیات، موهای فرخورده و ابروان پرپشت و برجسته پادشاه ساسانی است.
طاق کوچک
طاق کوچک در میان کتیبه اردشیر دوم و طاق بزرگ جای گرفته است. این بنا صحنه تاج‌گذاری شاپور دوم و سوم را نشان می‌دهد. در قسمت بالای این طاق، دو تصویر و یک سنگ‌نوشته به زبان پهلوی در ۱۳ و ۹ سطر دیده می‌شود.
این طاق کوچک حدود دویست سال پیش از ورود اسلام به ایران و در دوره پادشاهی شاپور سوم ساخته شده است. عمر این اثر تاریخی به ۱۶۲۸ سال می‌رسد و سنگ‌نوشته‌های آن به معرفی شاپور دوم، شاپور سوم و نیاکان آنان می‌پردازد. در اینجا نیز ـ همانند کتیبه اردشیر ـ هنر دست هنرمندان آن روزگار آشکار است؛ آن‌قدر ظریف و با دقت کار کرده‌اند که توصیف ظرافت و زیبایی کنده‌کاری‌ها و حجاری‌هایشان بسیار دشوار است.
طاق بزرگ
طاق بزرگ، که اصلی‌ترین و ارزشمندترین بخش مجموعه طاق بستان محسوب می‌شود، به دوران پادشاهی خسرو پرویز از سلسله ساسانی تعلق دارد. این طاق با بلندای ۱۲ متر و هفت کنگره در بخش فوقانی، بزرگ‌ترین اثر در این محوطه تاریخی است.
در بالای طاق، تصاویری از فرشتگان دیده می‌شود و در پایین و نزدیک به پایه‌ها، نقش دو درخت حجاری شده است. تنوع بسیار بالای تصاویر، چهره‌ها و جزئیات دقیق، مانند نوازندگان زن، صحنه‌های شکار گوزن و گراز، فیل‌سواران و سربازان، این سنگ‌نگاره را به اثری منحصربه‌فرد تبدیل کرده است.
در مرکز این طاق، صحنه تاج‌گذاری خسرو پرویز به چشم می‌خورد. او با یک دست حلقه‌ای روبان‌دار را از اهورامزدا دریافت می‌کند و دست دیگرش بر روی شمشیرش قرار دارد که نماد عدالت و قدرت رزمی است. در کنار آنان، تصویر آناهیتا دیده می‌شود که او نیز حلقه‌ای روبان‌دار و ظرف آبی در دستانش دارد. در بخش پایینی طاق نیز، نقش خسرو پرویز سوار بر اسب معروفش، شبدیز، حکاکی شده است.
این حکاکی‌ها آن‌قدر ظریف و پرجزئیات هستند که گاهی فراموش می‌کنیم این نقوش در اصل بر روی سنگ کوه کنده‌کاری شده‌اند و بیشتر به یک نقاشی زیبا شبیه هستند.
یکی دیگر از ویژگی‌های جالب طاق بزرگ، وجود سنگ‌نگاره‌هایی از دوره قاجار است که صحنه تاج‌گذاری محمدعلی خان قاجار را با تاجی متعلق به فتحعلی‌شاه نشان می‌دهد. کتیبه‌ای نیز در کنار این تصویر با خط زیبای نستعلیق نوشته شده است.
محوطه طاق بستان
در کنار این سازه‌های بزرگ و باشکوه از دوران ساسانی، یک چشمهٔ بسیار قدیمی با قدمتی هزارساله نیز جاری است. در گذشته، این چشمه منبع اصلی آب آشامیدنی ساکنان منطقه بود و امروزه هم آب مورد نیاز روستاهای اطراف را تأمین می‌کند.
سخن آخر
با وجود این همه زیبایی و عظمت در منطقهٔ طاق‌بستان، متأسفانه هنوز شاهد یادگاری‌نویسی‌ها و آسیب‌زدن به این میراث ارزشمند توسط برخی بازدیدکنندگان هستیم. سال‌هاست که تلاش دوستداران میراث فرهنگی برای ثبت جهانی این مجموعه با مشکل روبه‌رو شده و همین موضوع، حفاظت از این گنجینهٔ بی‌نظیر تاریخی را دشوارتر کرده است. همهٔ ما وظیفه داریم با شناخت بیشتر دربارهٔ آثار باستانی سرزمینمان، در ایجاد یک فرهنگ عمومی برای محافظت از این بناهای تاریخی و دیگر میراث ملی‌مان بکوشیم.