همه چیز درباره هنر کوبیسم
کوبیسم چیست؟
کوبیسم که با نام حجم‌گرایی نیز شناخته می‌شود، یکی از سبک‌های مهم هنری محسوب می‌شود. این سبک بین سال‌های ۱۹۰۷ و ۱۹۰۸ به‌عنوان یک روش جدی در نقاشی و به میزان کمتری در مجسمه‌سازی پدید آمد و به عنوان یکی از نقاط کلیدی در هنر غرب به حساب می‌آید.
نام کوبیسم از واژه انگلیسی cube به معنی مکعب گرفته شده است. اولین بار یک منتقد هنری به نام “واکسل” این عنوان را به کار برد که نشان می‌دهد در آن زمان درک درستی از این سبک نداشته است. هنرمندان این سبک می‌کوشند تا تمام جنبه‌های یک شیء یا پدیده را به طور همزمان در یک تصویر تخت و دو بعدی نمایش دهند.
کوبیسم از این نظر ادعای واقع‌نمایی داشت، اما نه واقع‌نمایی بصری و آنگونه که در امپرسیونیسم مرسوم بود، بلکه بیشتر یک واقع‌نمایی مفهومی بود. در این سبک، برداشت ذهنی هنرمند از اشیاء و موجودات به شکل حجم‌ها و فرم‌های هندسی نشان داده می‌شود. به همین دلیل، آنچه در نقاشی‌های این سبک می‌بینیم، دقیقاً شبیه چیزی نیست که در دنیای واقعی با چشمان خود مشاهده می‌کنیم.
تاریخچه هنر کوبیسم
تاریخ دقیق ظهور سبک کوبیسم در دنیای هنر، همواره مورد اختلاف نظر کارشناسان هنری بوده است. بسیاری معتقدند نقاش فرانسوی، پل سزان، با آثار خود روی پابلو پیکاسو و ژرژ براک تأثیر گذاشت و نقش مهمی در پدید آمدن این مکتب داشت. سزان در سال‌های پایانی عمرش، به ویژه تا زمان مرگ در سال ۱۹۰۶، در نقاشی‌هایش به ساده‌تر کردن و هموار نمودن فرم‌ها گرایش پیدا کرد. همچنین، او روشی را در نقاشی به کار برد که مورخان هنر آن را «گذرگاه» نامیدند.
در این روش، گاهی بخش‌هایی از بوم خالی از رنگ باقی می‌ماند؛ مثلاً فضای بین دو کوه بدون رنگ می‌شد تا صخره و آسمان در هم بیامیزند و از مرزهای معمول فراتر روند. این نوآوری‌ها از دو نظر برای کوبیست‌ها اهمیت داشت: اول اینکه قوانین تجربه‌های عینی و فیزیکی را زیر سؤال می‌برد و دوم، هنرمندان را ترغیب می‌کرد تا نگاه خود به نقاشی را عوض کنند و آن را به عنوان یک کل مستقل—حتی در تضاد با دنیای بیرون—ببینند که منطق و هویت درونی خود را دارد.
بدین ترتیب، پیکاسو و براک تحت تأثیر روش سزان، آثاری از طبیعت را به سبک او خلق کردند و در سال ۱۹۰۸ در نمایشگاهی در پاریس به نمایش گذاشتند. این نمایشگاه—همانند نخستین نمایشگاه آثار امپرسیونیست‌ها—با انتقادهای تند و اعتراض منتقدان روبرو شد. دیدن همین آثار باعث شد که لوئیس واکسل، منتقد مشهور، با طعنه واژهٔ «کوبیسم» را—که از کلمهٔ cube به معنای «مکعب» گرفته شده—برای این سبک جدید به کار ببرد.
پیکاسو و براک در این نقاشی‌های آغازین، علاوه از «تجزیه و شکست فضای غیرواقعی»، از ابزارهای دیگری نیز استفاده کردند. آنها نخست از برخی قواعد مرسوم فاصله گرفتند: ساختمان‌ها به جای آن که پشت سر هم یا در یک خط قرار گیرند، روی هم ساخته می‌شدند. همچنین پیکاسو در بعضی کارهایش نه فقط ساختمان‌ها، بلکه تمام صحنهٔ پیش‌زمینه را به صورت مکعب‌های کوچک ترسیم می‌کرد. او با پرداختی یکسان به زمین و آسمان، وحدتی در فضای بوم ایجاد می‌کرد، اما در عین حال با ترکیب حجم‌های پر و خالی، به ایجاد «ابهام» نیز توجه داشت.
نکتهٔ دیگری که آثار کوبیست‌ها را هدف انتقادهای تند قرار می‌داد، نحوهٔ برخورد آنها با نور بود. برخلاف نقاشی‌های متعارف آن دوران که با نورپردازی، حس سه‌بعدی القا می‌شد، در این آثار منبع نور و جهت تابش آن مشخص نبود. در بعضی قسمت‌ها سایه‌ها نشان می‌داد نور از چپ می‌تابد و در جایی دیگر از راست، بالا، پایین یا حتی روبه‌رو. افزون بر این، شکل‌ها طوری تنظیم شده بودند که تشخیص محدب یا مقعر بودن آنها برای بیننده دشوار می‌شد. در حقیقت، می‌توان مهم‌ترین ویژگی کوبیسم را ایجاد ابهام در ذهن مخاطب دانست.
هنرمندان کوبیست می‌کوشیدند تا تمامیت یک پدیده—یعنی جنبه‌های گوناگون یک شیء—را در یک لحظه و روی یک صفحهٔ دوبعدی نمایش دهند. از این نظر، کوبیسم ادعای رئالیسم داشت؛ اما نه رئالیسم بصری و امپرسیونیستی، بلکه رئالیسم مفهومی. آنها همچنین تلاش داشتند برداشت ذهنی خود از اشیا و موجودات را در قالب شکل‌های هندسی بیان کنند. به همین دلیل، آنچه در نقاشی‌های کوبیستی می‌بینیم، دقیقاً مشابه چیزی نیست که در واقعیت با چشم خود مشاهده می‌کنیم.
انواع کوبیسم
کوبیسم دو گونه اصلی دارد:
**کوبیسم تحلیلی** – این سبک، مرحله نخست کوبیسم بود. در این روش، هنرمندان یک موضوع را از نزدیک بررسی و آن را به بخش‌های کوچک‌تر تقسیم می‌کردند. آنها این بخش‌ها را از نماهای گوناگون می‌دیدند و سپس در نقاشی، همان موضوع را با ترکیب این زوایای مختلف دوباره می‌ساختند.
**کوبیسم ترکیبی** – در مرحله دوم کوبیسم، ایده جدیدی مطرح شد: استفاده از مواد گوناگون در اثر هنری، مانند کلاژ. هنرمندان از کاغذهای رنگی، تکه‌های روزنامه و مواد دیگر برای نشان دادن بخش‌های مختلف یک موضوع بهره می‌بردند. این مرحله از کوبیسم، رنگ‌های شادتر و حال و هوای جذاب‌تری به آثار هنری بخشید.
هنرمندان مشهور سبک کوبیسم
ژرژ براک: به همراه پابلو پیکاسو، او از پایه‌گذاران سبک کوبیسم به شمار می‌رود. براک در سرتاسر زندگی هنری خود، به جست‌و‌جو و نوآوری در این سبک ادامه داد.
رابرت دولونه: این هنرمند فرانسوی، گونه‌ای ویژه از کوبیسم به نام ارفیسم را پدید آورد. ارفیسم روی رنگ‌های درخشان و پیوند میان نقاشی و موسیقی تمرکز دارد.
خوان گریس: گریس که اهل اسپانیا بود، در قالب نخستین دورهٔ کوبیسم کار می‌کرد. او همچنین از پیشگامان سبک کوبیسم ترکیبی محسوب می‌شود.
فرنان لژه: لژه شیوه‌ای شخصی در کوبیسم داشت. او بر موضوعات روزمره و مردمی تمرکز می‌کرد و بعدها الهام‌بخش هنر پاپ شد.
ژان متزینگر: متزینگر هم نقاش بود و هم نویسنده. او کوبیسم را هم از نگاه علمی و هم از دید هنری بررسی کرد. همچنین، نخستین مقالهٔ مهم و تأثیرگذار دربارهٔ کوبیسم را به قلم اوست.
پابلو پیکاسو: او بنیانگذار سبک کوبیسم است. پیکاسو به همراه براک، در طول همکاری‌شان، چندین سبک هنری گوناگون را کشف کردند. برخی معتقدند پیکاسو الهام‌بخش کارهای نو و منحصربه‌فرد پنج یا شش هنرمند بزرگ دیگر بوده است.
حقایق خواندنی درباره هنر کوبیسم
گفته می‌شود که نقاشی‌های پل سزان، که از پیشگامان سبک پست‌امپرسیونیسم بود، الهام‌بخش هنرمندان سبک کوبیسم شد.
پیکاسو و براک، دو هنرمند بزرگ، در ابتدا به آثارشان به عنوان هنر کاملاً انتزاعی نگاه نمی‌کردند، اما بعدها هنرمندان دیگری مانند رابرت دولونه، آثاری انتزاعی‌تر خلق کردند. در نهایت، کوبیسم پایه‌گذار جنبش بزرگ هنر انتزاعی شد.
پیکاسو علاوه بر نقاشی، در هنر مجسمه‌سازی به سبک کوبیسم نیز فعالیت داشت. یکی از معروف‌ترین آثار او در این زمینه، مجسمه‌ای به نام “سر یک زن” است.
از موضوعات محبوب و پرتکرار در نقاشی‌های کوبیسم می‌توان به سازهای موسیقی، چهره افراد، بطری‌ها، لیوان و کارت‌های بازی اشاره کرد. در مقابل، تعداد نقاشی‌های کوبیستی از منظره طبیعت بسیار کم است.
پابلو پیکاسو و ژرژ براک با همکاری و همراهی نزدیک، نقش اصلی را در پدید آوردن و گسترش این سبک نوین هنری داشتند.
پیشنهادی: با دنیای زیبا و جذاب نقاشی بیشتر آشنا شوید!
هنر کوبیسم – مدیر تولز