مواد و فرآورده‌های سنگی از دیرباز تاکنون نقش مهمی در زندگی انسان داشته‌اند. ما از سنگ‌ها برای ساخت وسایل مختلف، ایجاد سرپناه و حتی تولید آثار هنری استفاده می‌کنیم.
سنگ‌ها پس از استخراج از معادن، طی فرآیندهای مختلفی به مواد مفید تبدیل می‌شوند. این مواد شامل شن و ماسه برای ساخت‌وساز، سیمان برای چسباندن مصالح، آهک برای تولید سیمان و تصفیه‌خانه‌ها، گچ برای سفیدکاری دیوارها و سنگ‌های تزئینی برای نماکاری ساختمان‌ها می‌شود.
در صنعت نیز از سنگ‌ها استفاده‌های فراوانی می‌شود. مثلاً از برخی سنگ‌ها برای تولید فولاد، از برخی برای ساخت شیشه و از انواع دیگر به عنوان مواد ساینده در صنایع مختلف بهره می‌برند.
در زندگی روزمره، سنگ‌ها به شکل‌های گوناگونی همراه ما هستند. از سنگ‌های قیمتی در جواهرسازی تا استفاده از سنگ‌های معمولی در ساخت پیاده‌روها و خیابان‌ها. حتی در کشاورزی نیز از برخی مواد معدنی به عنوان کود استفاده می‌شود.
به این ترتیب، سنگ‌ها نه تنها بخشی از طبیعت هستند، بلکه با تبدیل به مواد مختلف، به همراهان همیشگی زندگی مدرن ما تبدیل شده‌اند.
سنگ‌ها در سرتاسر سیاره زمین وجود دارند و همیشه جایگاه ویژه‌ای در زندگی انسان‌ها داشته‌اند. این مواد طبیعی، کاربردهای بسیار گسترده و گوناگونی دارند. از زمان‌های بسیار قدیم، حتی قبل از آنکه انسان به عصر آهن قدم بگذارد، از سنگ برای درست کردن ابزارهای دفاعی، وسایل کشاورزی، ابزار شکار و حتی ساخت ظروف استفاده می‌کرد. بدون تردید، اگر بیشتر با سنگ‌ها و موارد استفاده آنها آشنا شویم، نگاهمان به ابزار و چیزهایی که هر روز دور و برمان می‌بینیم، تغییر خواهد کرد.
سنگ چیست؟
سنگ یک ماده سخت و جامد است که از بخش‌های مختلف پوسته زمین جدا می‌شود و از به هم پیوستن یک یا چند کانی تشکیل شده است. این کانی‌های سازنده سنگ حدود ۲۴ نوع هستند که در پوسته زمین دیده می‌شوند. کانی‌ها در واقع مواد طبیعی و جامدی هستند که در طبیعت یافت می‌شوند، غیرآلی و یکدست هستند و ساختار شیمیایی مشخصی دارند. بیشتر کانی‌ها به شکل بلورهای منظم در طبیعت ظاهر می‌شوند.
موادی که از سنگ ها تهیه می‌شود
از زمان‌های بسیار قدیم، حتی در دوران پیش از تاریخ، سنگ‌ها بخش مهمی از زندگی انسان‌ها بوده‌اند. با گذشت سال‌ها و قرن‌ها، ارزش اقتصادی سنگ‌ها نیز بیشتر شده است. تمدن‌های امروزی به شکل قابل توجهی برای ساخت ساختمان‌های بلند، تولید رایانه و بسیاری چیزهای دیگر به سنگ‌ها نیاز دارند.
سنگ‌ها شکل‌ها و انواع گوناگونی دارند. بعضی از آنها درشت و بعضی ریز هستند. برخی زبر و برخی دیگر صاف می‌باشند. رنگ سنگ‌ها نیز بسیار متنوع است و بسته به شرایط محیطی، ممکن است تغییر کند. تعداد کمی از سنگ‌ها مانند تالک، آزبست و گوگرد پس از استخراج، بدون تغییر مورد استفاده قرار می‌گیرند. اما بیشتر سنگ‌ها باید فرآوری شوند تا به مواد مفید تبدیل گردند.比如 آجر، شیشه، سیمان، گچ و حدود بیست فلز مانند آهن و طلا از این دسته هستند. سنگ‌ها به طور طبیعی در زمین، رودخانه‌ها، کوه‌ها، کف دریاها و داخل پوسته زمین یافت می‌شوند و هر کدام بسته به ویژگی‌های خود، کاربردهای مختلفی دارند.
از سنگ چه استفاده هایی می شود (کاربرد سنگ ها)
– برخی از سنگ‌ها به دلیل رنگ درخشان و زیبایشان در ساخت جواهرات به کار می‌روند. الماس، یاقوت، زمرد و نمونه‌های دیگر از این گروه هستند.
– یکی از رایج‌ترین کاربردهای سنگ‌ها، استفاده از آنها در ساختمان‌سازی است. سنگ‌هایی مانند گرانیت، مرمر و ماسه‌سنگ از مهم‌ترین سنگ‌هایی هستند که در ساخت‌وساز و صنایع وابسته به کار می‌روند. این موارد شامل مصارف تزئینی مثل نماکاری، سنگ‌فرش و پوشش سقف نیز می‌شود.
– سنگ‌ها در راه‌سازی هم نقش مهمی دارند؛ از جمله در ساخت پل، زیرسازی جاده‌ها، سنگ‌فرش کردن و زیر ریل‌های راه‌آهن.
– در صنعت برق نیز از سنگ‌ها برای انتقال جریان الکتریسیته و ساخت ترانزیستور استفاده می‌شود.
– سنگ‌ها مهم‌ترین منبع تأمین انرژی به شمار می‌روند. زغال‌سنگ یکی از منابع اصلی انرژی است که بیشتر برای تولید برق، ذوب فلزات و صنایع پتروشیمی مصرف می‌شود.
– در صنایع غذایی هم سنگ‌ها کاربرد دارند. مثلاً سنگ آهک در تصفیه قند در کارخانه‌های قند استفاده می‌شود. خاک رس نیز برای پاکسازی ناخالصی‌ها در این صنایع به کار می‌رود. سنگ نمک نیز در سه نوع خوراکی، تزئینی و صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
– تمام فلزات موجود در زمین از سنگ‌معدن به دست می‌آیند. در صنعت متالورژی، از زغال‌سنگ کک برای ذوب فلزات استفاده می‌شود. همچنین در ساخت سازه‌های مقاوم به حرارت نیز سنگ‌ها به کار می‌روند.
– سنگ‌ها در صنایع شیمیایی هم نقش دارند؛ مانند ساخت لنت ترمز، لوله‌های فیبری و ایرانیت. همچنین کاغذ سنگی در تولید نوشت‌افزار، لوازم تحریر، کتاب و کاربردهای دیگر استفاده می‌شود.
– در صنعت داروسازی نیز از سنگ‌ها استفاده می‌گردد؛ مانند تولید پودر تالک یا پودر بچه. برخی سنگ‌ها نیز خواص درمانی دارند.
نتیجه‌گیری
به طور کلی، انسان در طول تاریخ اطلاعات ارزشمندی درباره چگونگی تشکیل سنگ‌ها، جنس، ساختار و ویژگی‌های آنها به دست آورده و توانسته به اهمیت و ارزش آنها پی ببرد. از دید اقتصادی، بسیاری از کشورهای جهان مانند شیلی و گینه، اقتصاد خود را بر پایه مواد معدنی و سنگ‌ها بنا نهاده‌اند. سنگ‌ها از نظر درمانی نیز جایگاه ویژه‌ای دارند. برخی از آنها حاوی مواد سمی و خطرناک هستند و از جنبه زیبایی نیز نزد مردم ارزش زیادی دارند؛ تا جایی که برخی از سنگ‌ها برای تزئین استفاده می‌شوند یا افراد به گردآوری مجموعه‌هایی از کانی‌ها علاقه‌مند هستند.
کانی‌ها را بهتر بشناسید.