مرتضی حنانه، آهنگساز سرشناس ایرانی، با تلاشهای هنری ارزشمندش نقش بزرگی در پیشرفت موسیقی ایران ایفا کرد. در ادامه این نوشته از وبلاگ آموزشگاه موسیقی الهام، بیشتر با زندگی و آثار این هنرمند آشنا خواهید شد.
بیوگرافی مرتضی حنانه
مرتضی حنانه در یازدهم اسفندماه سال ۱۳۰۱ در تهران به دنیا آمد. او از همان سالهای کودکی به موسیقی علاقهمند بود و هر وسیلهای که میتوانست صدا تولید کند، در اختیار میگرفت تا با آن ابزارهای سادهای بسازد که صداهای متنوعی ایجاد کنند.
خودش در این زمینه میگوید:
«شاید در آن زمان توانایی من در این حد که آلات ساده و مبتدی موسیقی را بسازم نبوده اما به هر حال چیزهایی می ساختم که صداهایی همانند صدای باد، زوزه، صدای حیوانات و صدای عجیب و غریب تولید کنند.»
حنانه از سال ۱۳۱۳ به مدت چهار سال در هنرستان عالی موسیقی تحصیل کرد و زیر نظر غلامحسین مینباشیان، مبانی نظری و عملی موسیقی غربی را آموخت. در همین دوره، نواختن فلوت را نزد پیتر دولگف فرا گرفت.
در آن دوران، هنرستان موسیقی ده نوازنده از چکسلواکی را برای آموزش به هنرجویان استخدام کرده بود. مرتضی حنانه نیز یادگیری ساز هورن را زیر نظر یکی از این استادان به نام رودولف اوربانتس آغاز کرد.
همکاری با ارکستر سمفونیک تهران
حنانه در ادامه فعالیتهای هنری خود به عنوان نوازنده اصلی هورن در ارکستر سمفونیک تهران مشغول به کار شد.
در سال ۱۳۳۲ خورشیدی و همزمان با برگزاری جشن هزاره بوعلی سینا، او این فرصت را یافت تا قطعات خود را با همراهی گروه همسرایان و ارکستر سمفونیک، در برابر جمعی از شرقشناسان دعوت شده به جشن اجرا کند. این اجرا مورد تحسین چرولی، سفیر ایتالیا در آن زمان قرار گرفت و در پی آن، سفیر بورسیه هنری کشورش را به حنانه اعطا کرد. به این ترتیب، او برای ادامه تحصیل و پژوهشهای موسیقایی، به مرکز عالی موسیقی واتیکان رفت.
پس از اتمام دوره تحصیل در انستیتوی موسیقی واتیکان، حنانه به ایران بازگشت و آموزش سازبندی (ارکستراسیون) و همچنین مدیریت کلاسهای هورن در هنرستان عالی موسیقی را بر عهده گرفت.
او درباره دوران تحصیل در ایتالیا و بازگشتش به ایران چنین بیان میکند:
هنگامی که از ایتالیا به ایران آمدم، زیاد فکر کردم. حال زمانی بود که آن دانشی که آرزویش را داشتم به دست آورده بودم و فقط مانده بود، تصمیم بگیرم با آن دانش چه کار کنم و چه نوع موسیقی ارایه دهم.
اعزام به تریبون انترناسیونال آهنگسازان رادیو و تلویزیون
او در سال ۱۳۴۵ خورشیدی، با دعوت یونسکو و از سوی رادیوی ایران، به «تریبون انترناسیونال آهنگسازان رادیو و تلویزیون» فرستاده شد. در آنجا بخشهایی از اثر خود به نام ارتوریو را اجرا کرد که از رادیوهای ایرلند و سوئیس نیز پخش شد. پس از راهاندازی سازمان رادیو و تلویزیون ملی ایران، حنانه در جایگاه مشاور فعالیت کرد و کلاسهایی برای آموزش فنی خوانندگان ایجاد نمود. همچنین او ارکستری از سازهای ایرانی را پایهگذاری کرد.
کتاب گامهای گمشده
این پژوهشگر برجسته، فعالیتهای علمی و هنری دیگری نیز داشت که یکی از آنها، جستوجو برای یافتن ارتباط بین دستگاههای گوناگون موسیقی ایرانی و چگونگی ساختار آنها بود. او با مطالعه و واکاوی نوشتههایی چون «مقاصدالالحان» و «جامع الالحان» عبدالقادر مراغهای، و نیز با بررسی دقیق ریشهی واژههای رایج در موسیقی و چگونگی پردهبندی سازهای ایرانی، به دنبال شناخت ساختار ردیف موسیقی ایران بود. در این راه، او حتی به مقایسه موسیقی ایران با موسیقی روم و یونان نیز پرداخت. دستاورد این پژوهشهای گسترده، در کتابی با عنوان «گامهای گمشده» گردآوری و ارائه شده است.
وفات
این هنرمند بزرگ در نهایت، پس از مدتی مبارزه با بیماری سرطان، در بیست و چهارم مهرماه سال یکهزار و سیصد و شصت و هفت هجری شمسی دار فانی را وداع گفت. پیکر او را در کنار آرامگاه امامزاده طاهر در شهر کرج به خاک سپردند.