سعدی افشار که نام کامل او سعدالله رحمتخواه است، در سال ۱۳۱۳ در استان زنجان به دنیا آمد. او یک بازیگر کمدی ایرانی بود که در نمایشهای معروف به سیاهبازی یا تختهحوضی (روحوضی) بازی میکرد. سعدی افشار آخرین بازمانده از نسل بازیگران سیاهباز در نمایشهای روحوضی ایران محسوب میشود. در ادامه با این هنرمند برجسته بیشتر آشنا میشویم.
تحصیلات او تا کلاس ششم دبستان ادامه داشت و از دوران نوجوانی به بازی در تئاتر علاقه نشان داد. افشار برای اولین بار در سال ۱۳۳۰ روی صحنه رفت و نقشآفرینی کرد. بعدها در نمایشهای سیاهبازی و تختهحوضی شرکت کرد و معمولاً نقشهای سیاه یا مبارک را اجرا میکرد.
از سعدی افشار به عنوان آخرین بازمانده هنر سیاهبازی در ایران یاد میشود؛ هنرمندی کمدی که در نمایشهای سیاهبازی و تختهحوضی به ایفای نقش میپرداخت.
زندگی هنری سعدی افشار
سعدی افشار هنرمند ایرانی، در عرصهٔ هنرهای نمایشی و بهویژه در نقشآفرینی بهیادماندنیش در برنامهٔ «صندوق پست» شناخته شده است. او با نام اصلی غلامرضا افشار در خانوادهای اهل فرهنگ و هنر چشم به جهان گشود. از همان سالهای نخستین زندگی، علاقهٔ عمیق او به نمایش و بازیگری آشکار بود.
وی فعالیت هنری خود را با بازی در تئاتر آغاز کرد و بهتدریج با استعداد و پشتکار خود، جایگاهی در میان هنرمندان تئاتر ایران پیدا کرد. اما نقطهٔ اوج شناخت عمومی او، همکاری با برنامهٔ رادیویی «صندوق پست» بود. در این برنامه، او با خلق صداها و شخصیتهای متنوع، بهویژه با اجرای طنزآمیز داستانهای عامیانه، چنان تأثیری بر مخاطبان گذاشت که نام و صدایش برای نسلهای مختلف خاطرهانگیز شد.
سعدی افشار تنها به صداپیشگی محدود نبود. او در زمینهٔ دوبلهٔ فیلمهای خارجی و همچنین بازی در برخی تولیدات سینمایی و تلویزیونی نیز فعالیت داشت. روحیهٔ شاد، صدای گرم و بیان رسای او، همواره مورد تحسین همکاران و دوستدارانش قرار گرفت.
برای گسترش دانش خود، به مقاله با صفر تا صد موسیقی اپرا آشنا شویم سر بزنید.
برای یادگیری پیشرفته، به همهچیز درباره ساز قوشمه یا قمشه مراجعه کنید.
این هنرمند پرتلاش، پس از سالها خلق لحظات شاد و ماندگار برای مردم، در سن کهولت دار فانی را وداع گفت. اما یاد و خاطرهٔ هنرش، بهویژه از طریق آرشیوهای صوتی و تصویری، همچنان زنده است و نسلهای پس از او نیز با آثارش آشنا میشوند. سعدی افشار نمادی از هنرمندی متواضع و دوستداشتنی است که عشق به کار و مردم، محور اصلی زندگیاش بود.
زندگی نامه هنری سعدی افشار
سعدی افشار از جوانی کار در تئاتر را شروع کرد. همانطور که در هنرهای قدیمی مرسوم است، او هم ابتدا با الگوبرداری از استادان بزرگی مانند ذبیحالله ماهری و مهدی مصری پا به صحنه گذاشت. در آن زمان، هنوز در نمایشهای تختحوض سیاهبازان ماهری مانند سیدحسین یوسفی، اسدالله قاسمی، محمود یکتا و رضا عربزاده میدرخشیدند.
دورهای که سعدی افشار و همکارانش در اوج بودند، همزمان با زمانی بود که به خاطر دگرگونیهای اجتماعی و تغییر در شیوههای برگزاری مراسم شاد، کمکم از محبوبیت نمایشهای شاد سنتی کاسته میشد و جای آن را گونههای تازهتری میگرفتند. رونق تختحوض کمتر شده بود و شرایط به گونهای پیش رفت که سعدی افشار و همنسلانش از آخرین نمایندگان هنر نمایش سنتی به شمار میروند.
او در سالنهای مختلفی مانند تئاتر حافظ نو، سالن اصلی تئاتر شهر، تالار مولوی، تئاتر دهقان، تئاتر پارس، تئاتر نصر، سینما تئاتر کوچک و همچنین در رادیو و تلویزیون به همراه هنرمندانی چون مهدی سناییفرید، محمود یکتا، حسن شمشاد، محمود نظری، ابراهیم شادی، تهیهکارلو، عالمتاج گوهری، مژگان، افسانه، اکبر خسروی، هوشنگ خسروی، رحمان محسنی، عنایتالله شفیعی، محمد دبیر، حسن عظیمی، هوشنگ احمدی، رضا کریمی، نوروز بیات، علی اژدری، علی فتحعلی، محسن مقامی، مجید فروغی، رضا رضامندی و دیگران به اجرا پرداخت. همچنین در مهر و آبان سال ۱۳۷۰، با دو نمایش «سعدی هملت میشود» و «بلورک و چشمه نوش» به همراه گروهی از هنرمندان تئاتر نصر به سرپرستی دکتر محمود عزیزی در جشنواره پاییزی مادرید اسپانیا و سپس در فرانسه حاضر شد.
توصیه میکنیم حتماً مقاله مفهوم فاصله در موسیقی چیست؟ + انواع فواصل موسیقی را مطالعه کنید.
هنر رو به فراموشی سیاه بازی
اگرچه امروزه سیاهبازی مانند گذشته رایج نیست، اما گروهی از هنرمندان که نخستین تجربههای هنری خود را در تئاتر کسب کردند و نیز برخی از جوانان تحصیلکرده این عرصه در زمانه ما کوشیدهاند تا آداب و تجربههای کمدی سنتی ایران را زنده نگه دارند.
این نسل، راه خود را با الهام از تلاشهای استادانی بزرگ مانند علی نصیریان و حسین کسبیان آغاز کرد و امروز تعداد اندک اجراهایی که از سیاهبازی الهام گرفتهاند، حاصل کوشش همین افراد است. نسلی که برجستهترین نمونه و الگو برای آنها “سعدی افشار” میباشد.
وفات
در نهایت، او پس از مدتها مبارزه با بیماری، در سیام فروردینماه سال ۱۳۹۲ (مصادف با نوزدهم آوریل ۲۰۱۳) در خانهاش در تهران چشم از جهان فروبست. علت درگذشت او، عفونت ریه و پوکی استخوان اعلام شد. درست در همان روزهایی که او از دنیا رفت، یکی از نمایشهایش با نام «فیس پوک» روی صحنه تئاتر در حال اجرا بود.