همانطور که میدانید، میکروفون یا صدابَر، وسیلهای است که صدا را به سیگنال الکتریکی تبدیل میکند.
اما هنگام استفاده از میکروفون ممکن است پدیدههایی رخ دهد که در ضبط صدا و موسیقی بسیار مهم هستند.
یکی از این پدیدهها که در این نوشته از وبلاگ مدیر تولز به آن پرداختهایم، «اثر نزدیکی» در میکروفون است.
میکروفن
امروزه بیشتر میکروفنها برای تبدیل امواج صوتی به سیگنال الکتریکی از روشهای مختلفی استفاده میکنند. این روشها شامل القای الکترومغناطیسی (که در میکروفنهای دینامیک به کار میرود)، تغییر ظرفیت خازنی (مورد استفاده در میکروفنهای خازنی)، اثر پیزوالکتریک و همچنین تکنیکهای مبتنی بر نور است.
هر میکروفن پنج ویژگی اصلی و مهم دارد که عبارتند از:
* میزان حساسیت
* امپدانس یا مقاومت ظاهری
* بازه فرکانسی که ثبت میکند
* زاویه و جهت دریافت صدا
* و میزان تحمل آن در برابر میدانهای مغناطیسی
دلیل اثر نزدیکی میکروفون
پدیده افزایش باس در میکروفون زمانی رخ میدهد که منبع صدا به میکروفون خیلی نزدیک شود. این اتفاق به دلیل تفاوت در شدت امواج صوتی هنگام برخورد به صفحه میکروفون ایجاد میشود. فرکانسهای بالا و پایین صدا به شکل متفاوتی از میکروفون عبور میکنند و در نهایت باعث تقویت صداهای باس میشوند.
به بیان ساده، وقتی میکروفون را نزدیک منبع صدا میبریم، فرکانسهای بم بیشتر تقویت میشوند. این یعنی هرچه فاصله کمتر باشد، صدای ضبط شده باس بیشتری خواهد داشت. اگرچه این حالت گاهی میتواند مشکلساز باشد، اما در عین حال میتوان از آن به عنوان یک تکنیک برای تنظیم و بهبود کیفیت صدا استفاده کرد.
مزایا و معایب اثر مجاورت
اثر نزدیکی یا همسایگی، یک ویژگی در میکروفنهاست که به صداها، حالتی گرم و پُرحجم شبیه به خوانندهای مانند بَری وایت میبخشد. اگر این پدیده وجود نداشت، بسیاری از خوانندهها صدایی نازک و کمجان داشتند.
با این حال، اثر نزدیکی هم میتواند مفید باشد و هم گاهی مشکلساز. اگر میخواهید صدا متعادل و شفاف باشد، نباید در استفاده از این اثر زیادهروی کنید.
این پدیده معمولاً روی صداهایی که فرکانسهای بم زیادی دارند (زیر ۲۰۰ هرتز) بیشتر خودش را نشان میدهد. به همین دلیل، هنگام ضبط صدای مردان، بهویژه آنهایی که صدای عمیقتری دارند، باید به این موضوع توجه کرد. اما اثر نزدیکی معمولاً تأثیر چندانی روی صدای خوانندههای زن ندارد.
وقتی نوبت به ضبط گیتار میرسد، اثر نزدیکی اغلب باعث ایجاد مشکل میشود. سیمِ میِ گیتار فرکانسی حدود ۸۰ هرتز دارد و اگر گیتار اکوستیک بیش از حد به میکروفن نزدیک باشد، صدایش بیش از حد بم و ناهموار میشود. با این حال، برای سازهای کمارتفاع مانند درامز کیک، گیتار بیس یا کنترباس، این اثر میتواند مفید باشد و به صدای آنها غنای بیشتری ببخشد.
اثر نزدیکی در میکروفن چیست؟
جلوگیری از اثر نزدیکی میکروفون
همانطور که در بخشهای قبلی خواندید، این روش فوایدی هم دارد و میتوانید در شرایط لازم از آن بهره ببرید. با این حال، برای پیشگیری از این اتفاق، راههای گوناگونی وجود دارد که میتوانید از آنها استفاده کنید:
۱ – فاصله میکروفون
به طور کلی، برای کاهش تأثیر منفی ناشی از فاصله نامناسب، بهتر است میکروفون را در فاصلهای بین ۱۵ تا ۳۰ سانتیمتری از منبع صدا قرار دهید. البته این فاصله بسته به نوع میکروفون شما، اعم از کندانسور یا داینامیک، ممکن است کمی متفاوت باشد.
بنابراین لازم است قبل از شروع کار، میکروفون خود را در شرایط مختلف امتحان کنید. همچنین باید به چگونگی تغییر کیفیت صدا در فاصلههای گوناگون عادت کنید. شاید این کار در ابتدا دشوار به نظر برسد، اما بخش مهمی از کار یک مهندس صدا محسوب میشود تا بتواند صدایی واضح و باکیفیت ثبت کند.
۲ – استفاده از میکروفون مخصوص
یک راهکار مفید دیگر برای کم کردن اثر مجاورت میکروفون، انتخاب مدلهایی است که به طور ویژه برای این مشکل ساخته شدهاند. البته تعداد این نوع میکروفونها در بازار زیاد نیست.
این میکروفونها طوری طراحی شدهاند که مشکل اثر مجاورت را برطرف کنند. به این معنا که شما میتوانید میکروفون را به منبع صدا نزدیک کنید، بدون اینکه وضوح صدا یا کیفیت فرکانسی آن تغییری کند.
استفاده از میکروفون چند جهته
اگر میخواهید اثر نزدیکی میکروفون را به طور کامل حذف کنید، یکی از راهها این است که به جای میکروفونهای جهتدار، از میکروفونهای همهجهته استفاده کنید.
انتخاب میکروفون جهتدار یا همهجهته به عوامل مختلفی بستگی دارد، مثل نوع برنامه، شرایط آکوستیک محیط، فاصلهای که با منبع صدا دارید و نوع صدایی که میخواهید ثبت کنید.
میکروفونهای جهتدار معمولاً نویزهای اضافی را حذف میکنند و کیفیت صدا را بهتر میکنند. اما در محیطهایی که کیفیت صوتی خوبی دارند، میکروفونهای همهجهته میتوانند صدای طبیعیتر و با جزئیات بیشتری ضبط کنند.
این میکروفونها همچنین میتوانند جلوی اثر نزدیکی را بگیرند، اما ممکن است مشکلات خاص خودشان را هم داشته باشند؛ مثلاً بعضی از آنها برای ضبط در بعضی شرایط مناسب نیستند یا حتی ممکن است به تجهیزات دیگر آسیب بزنند.
به طور کلی، اثر نزدیکی میکروفون را نباید یک مشکل بزرگ در نظر بگیرید. بهتر است آن را بشناسید و در مواقعی که به نفع شماست، از آن استفاده کنید.
وقتی بدانید این پدیده چطور عمل میکند، میتوانید در شرایط مناسب از آن بهره ببرید و از آن فرار نکنید. اگر هم نیازی به این اثر ندارید، بهتر است از همان اول و در مرحله ضبط، آن را حذف کنید و به ویرایش بعد از ضبط امیدوار نباشید. چون استفاده از اکولایزر کار سختی است و ممکن است ویژگیهای اصلی صدا را تغییر دهد.