موسیقی خراسان جایگاه ویژهای در تاریخ و فرهنگ ایران دارد و در رشد و پیشرفت موسیقی ایرانی نقش مهمی ایفا کرده است. به همین دلیل، شناخت و بررسی موسیقی این منطقه بسیار ارزشمند است. در این نوشته از وبلاگ مدیر تولز، همراه شما میشویم تا به دنیای موسیقی غنی و زیبای خراسان قدم بگذاریم و با ویژگیهای آن بیشتر آشنا شویم. اگر دوست دارید با موسیقی مناطق دیگر ایران نیز آشنا شوید، پیشنهاد میکنیم سری به دیگر مطالب وبلاگ ما بزنید.
این موضوع را بهتر بشناسید با مطالعه قطعه معروف شاره جان، اثر استاد بخشی.
تاریخچه
مدارک تاریخی نشان میدهد که موسیقی در منطقه خراسان قدمتی بسیار طولانی دارد و به شکل خودانگیخته و از طریق آموزش مستقیم، از نسل استادان به نسل شاگردان منتقل شده است. در گذشته، بسیاری از خوانندگان خراسانی، کشاورزانی بودند که هنگام کار در کشتزارها، با دل و جان آواز میخواندند.
اگر نگاهی عمیقتر به تاریخ بیندازیم، به دوره صفویه میرسیم. در آن زمان، ترکها و کردها به دلایل سیاسی به شمال خراسان کوچ کردند. حکومت مرکزی توانایی مقابله با قوم ترکمن را نداشت و از کردها برای کنترل آنها استفاده میکرد. این وضعیت باعث شد ساکنان این مناطق در شمال خراسان با یکدیگر درگیر شوند. نتیجه این درگیریها، تأثیرپذیری موسیقی این دو قوم از یکدیگر بود؛ به عنوان مثال ساز کردی دوزله به منطقه ترکمننشین راه یافت. همچنین روشهای نواختن دوتار و نی توسط ترکها به مناطق کردنشین منتقل شد.
اگر سوالاتی دارید، مقاله راه های تقویت صدای ساز ویلون به شما کمک خواهد کرد.
برای درک عمیقتر این موضوع، مطلب زندگینامه محمود ذوالفنون را بخوانید.
اطلاعات جامعتری در مورد این موضوع را در اهمیت ترکیب بندی و چینش سازها در گروه پیدا کنید.
خراسان به عنوان یک منطقه با فرهنگهای گوناگون، از این تعامل فرهنگی و دستاوردهای موسیقایی ترکها و کردها بهره برد. امروزه نیز در دستهبندی موسیقی این منطقه، دو گونه موسیقی کرمانجی و ترکی وجود دارد.
در اینجا میتوانید اطلاعات کاملتری درباره بیوگرافی هیلاری هان | یکی از بهترین ویولنیستهای زن دنیا بیابید.
تقسیم بندی موسیقی خراسان از نظر نواحی
موسیقی منطقه خراسان به چهار سبک اصلی ترکی، ترکمنی، کرمانجی و فارسی تقسیم میشود. همان طور که پیشتر گفتیم، موسیقی ترکی و کرمانجی بیشتر در شمال خراسان رواج دارد و دلیل آن کوچ و سکونت این دو گروه در این منطقه است. موسیقی ترکمنی هم در شهرهایی مانند درگز، جرگلان و راز متولد شده و از نظر ویژگیها بسیار به موسیقی ترکی نزدیک است. در مقابل، موسیقی کردی تفاوت بیشتری با سه سبک دیگر دارد و هویت و استقلال خاص خود را حفظ کرده است.
تقسیمبندی اقلیمی موسیقی خراسان
موسیقی خراسان از نظر جغرافیایی هم به دو دسته مجزا تقسیم میشود: موسیقی مناطق جلگهای و موسیقی مناطق کوهپایهای. هر کدام از این مناطق، لهجه و ویژگیهای آوایی خاص خود را دارند.
مناطق جلگهای: در سرزمینهای هموار مانند قوچان، تمرکز اصلی بر روی نواختن سازهاست.
مناطق کوهپایهای: در نواحی کوهستانی مانند هزارمسجد، تأکید بیشتر بر روی خوانندگی و آواز است.
موسیقی آوازی
موسیقی آوازی در خراسان از داستانهای کهن و پندآموزی مانند شاهنامه بسیار الهام میگیرد. این موسیقی ویژگیهای خاصی دارد: ملودیهای آن جهشهای ناگهانی دارد، روی فاصلههای مشخصی تأکید میکند و بارها به نتهای پیشین بازمیگردد. همچنین، شیوه بیان شعر و متن در این موسیقی بسیار مهم است؛ چون خواننده با کمک کلام، اوج و فرودهای نغمهها و همچنین تغییرهای ناگهانی ریتم را اجرا میکند.
موسیقی سازی در خراسان
در موسیقی منطقه خراسان، سازهای گوناگونی نواخته میشوند که در ادامه به شناختهشدهترین آنها میپردازیم.
**دوتار:**
دوتار مهمترین ساز موسیقی در این منطقه به شمار میرود. این ساز در نواحی شمالی و جنوبی خراسان تفاوتهایی دارد. نخست آنکه اندازه کاسهٔ دوتار در جنوب خراسان بزرگتر از شمال است. دوم اینکه دوتار در شمال خراسان ۱۲ پرده و در جنوب آن ۱۳ پرده دارد.
**کمانچه:**
کمانچه بیشتر در مناطق شمالی خراسان و به ویژه در شهر قوچان رواج دارد.
**سرنا:**
سرنا یک ساز بادی با پیشینه کهن ایرانی است که نوازندگان قوچانی از آن بسیار استفاده میکنند.
**دایره:**
دایره نوعی ساز کوبهای شبیه به دف، اما کوچکتر از آن است و معمولاً حلقههای فلزی (زنجیره) ندارد. این ساز نیز در این مناطق کاربرد زیادی دارد.
در اینجا میتوانید اطلاعات کاملتری درباره میکروفن دینامیک چیست؟ بیابید.
اگر به این موضوع علاقه دارید، ۷ فواید درامز برای ذهن و جسم را از دست ندهید.
این موضوع را بهتر بشناسید با مطالعه شباهت و تفاوت تنبک و تمپو.
در صورت علاقهمندی، مطلب رایجترین دلایل پاره شدن سیم گیتار را از دست ندهید.
برای درک عمیقتر این موضوع، مطلب بیوگرافی محمدرضا اسحاقی گرجی | آخرین خنیاگر مازندران! را بخوانید.
توصیه میکنیم حتماً مقاله مهارت خود را در نوازندگی پیانو بالا ببرید را مطالعه کنید.
**نی:**
نی از سازهای بادی اصیل ایرانی است که در موسیقی نواحی خراسان بسیار استفاده میشود.
**قوشمه:**
قوشمه یک ساز بادی محلی مخصوص شمال خراسان است که از دو قطعه استخوان به هم پیوسته ساخته میشود.
توصیه میشود به مطالعه مقاله بهترین آموزشگاه موسیقی شرق تهران کجاست؟ ادامه دهید.