موسیقی سنتی ایران، علاوه بر جذابیت عمیقی که برای ما ایرانیها دارد، برای شنوندگان از دیگر فرهنگها نیز بسیار ارزشمند و شنیدنی است. راز این زیبایی و گیرایی به عوامل بسیاری وابسته است. یکی از این عوامل، نحوه دقیق و درست اجرای فاصلههای میان نتهاست که نقش مهمی در شکلگیری و گسترش موسیقی ایرانی ایفا کرده است. در این نوشته از وبلاگ مدیر تولز، قصد داریم نگاهی به این فواصل در موسیقی ایرانی بیندازیم. با ما همراه باشید.
نتهای موسیقی در درجات مختلفی از زیری و بمی قرار میگیرند. همانطور که میدانیم، نتهایی که در جایگاه بالاتری هستند، صدای زیرتری دارند و نتهای پایینتر، بمتر به گوش میرسند.
با توجه به این موضوع، میتوان دریافت که میان هر دو نت، یک فاصله وجود دارد. بدیهی است که هرچه این دو نت از نظر زیر و بمی از هم دورتر باشند، فاصله میان آنها نیز بزرگتر خواهد بود.
این موضوع را بهتر بشناسید با مطالعه منشاء موسیقی به کجا باز میگردد.
فاصله موسیقی چیست؟
در موسیقی ایرانی، درک امروزی ما از فاصلههای موسیقایی نسبت به گذشته کمی دگرگون شده است. امروزه منظور از فاصله، همان تفاوت در زیر و بمی (فرکانس) بین دو نت است. این تفاوت دقیقاً چیزی است که میان دو صدای موسیقایی وجود دارد و گوش انسان توانایی درک آن را دارد. به عنوان نمونه، گوش ما میتواند تفاوت بین نت «دو» و نت «ر» را به خوبی تشخیص دهد.
به زبان سادهتر، در موسیقی به میزان دوری یا نزدیکی (زیرتر یا بمتر بودن) دو نت نسبت به هم، فاصله گفته میشود. هر فاصله همیشه از دو نت تشکیل میشود و میتواند روی خطوط حامل به سمت بالا یا پایین حرکت کند. برای محاسبه فاصله بین دو نت، کافی است تعداد نتهای بین نت اول تا نت دوم را بشماریم.
از سوی دیگر، تشخیص دستگاه یک قطعه موسیقی سنتی ایرانی همیشه برای دوستداران این سبک موسیقی، موضوعی جذاب و در عین حال چالشبرانگیز بوده است. این مهارت به دلیل کاربردهای گستردهاش در آموزش و ساختن آهنگ، از ارزش بسیار بالایی برخوردار است.
اگر به این موضوع علاقه دارید، حتماً ساز چنگ را بیشتر بشناسید را بخوانید.
با این حال، تشخیص دستگاه تنها با شنیدن یک قطعه، کاری بسیار سخت است. معمولاً تنها استادان بسیار باتجربه موسیقی یا کسانی که سالها به این موسیقی گوش دادهاند و ساختار همه دستگاهها را به خوبی میشناسند، میتوانند از عهده این کار برآیند.
اندازه گیری فاصله:
برای محاسبه فاصله بین دو نت موسیقی، باید تمام نتهای موجود در بین آن دو را بشمارید. سپس عدد به دست آمده را به صورت پشتسرهم و مرتب بیان کنید.
برای یادگیری پیشرفته، به تفاوت تصنیف با سرود و آواز مراجعه کنید.
فواصل موسیقی ایرانی را بشناسید!
فواصل در موسیقی ایرانی به فاصلههای میان نتها گفته میشود که بر اساس ریزپردهها مشخص میگردند. برای نشان دادن این فواصل از علامتهای تغییردهنده و سرکلید استفاده میشود. این علامتها با نامهای سری و کرن شناخته میشوند.
چرا فواصل موسیقی در موسیقی سنتی ایرانی اهمیت دارند؟
اهمیت فاصلههای موسیقی به این دلیل است که احساس شما هنگام شنیدن پشتسرهم نتهای یک آهنگ را تحت تاثیر قرار میدهند. همچنین، این فاصلهها بر احساس شما هنگام شنیدن همزمان نتها نیز اثر میگذارند. به عنوان نمونه، اگر فرکانس بین دو فاصله موسیقی ثابت بماند و نسبت آنها تغییر نکند، به طور قطع احساس شما نیز تغییری نخواهد کرد.